УДК 656.029.4(574)

проф., т.ғ.к., Куанышбаев Ж.М.

ОП-09-2 тобының студенті Жанатов И.М.

(Қарағанды мемлекеттік техникалык университеті)

маг. Джумагулов С.Б.

(Л.И.Гумилев атындағы Евразиялык Ұлттык университеті, Астана)

ТЕМІРЖОЛ КӨЛІГІНДЕ ЖУКТЕРДІ ТАСЫМАЛДАУ КЕЗІНДУГІ ЛОГИСТИКАЛЫҚ СЫЗБАЛАРДЫ ЖОБАЛАУ

Логистикалық сызбаларды жобалау – жүкті мерзімінде жеткізіп, тасымал төлемін дәл анықтаудың ең қолайлы әдісі болып табылады. Сондықтан біз келесідей жүк тасымалдау маршруты бойынша “Rail-атлас” бағдарламасының көмегімен стансалардың орналасуы бойынша маршрутын түсіріп, біздің жағдайдағы тасымалданатын жүк түрі – көмір, яғни осы жүк түрінің кодын, жөнелту стансасы мен тағайындалу стансасын белгілеп тасымалданатын жүк түрі жөнінде толығырақ мәлімет береміз. Кейін “Тасымал төлемін анықтау бойынша №1 тарифтік басқарма” мен “Rail-тариф” бағдарламасының көмегімен осы берілген ара қашықтық бойынша жүк тасымалы үшін алынатын тасымал төлемін анықтадық.

1-ші бағыт: Екибастуз 2 ст. – Кулунда ст. – Омск-Северный ст.

Жүкжөнелтуші кәсіпорын – Богатырь разрезі

Жүк қабылдаушы орын – Омск, ЖЭС-5

Тасымалданатын жүк атауы – тас көмір

ЕТСНГ бойынша коды: 161202

ГНГ бойынша коды: 27011900

Жөнелтілу станциясы – Екибастуз 3 (КЗХ)

Қабылдау станциясы –Омск-Северный (РЖД)

Шекаралық станция – Кулунда

Жөнелтілім: вагондық

Осы маршрута жол бағдар құрамыз:

Қазақстан Республикасы бойынша:

Екибастуз 2 – ³² – Майкайын – ¹⁶ – Карасор – ¹⁶ – Калкаман – ³¹ – Таскудык – ³⁰ – Жолкудык – ¹⁴ – Павлодар – ¹¹ – Шакат – ¹⁰ – Красноармейка-Казахстан – ³⁶ – Маралды – ²⁷ – Щарбакты – ³³ – Куркамыс(экспл.) – ²¹ – Кулунда

Ресей Федерациясы бойынша:

Кулунда – ⁵² – Славгород – ¹⁹ – Красный Дол. – ⁶ - Айнак – ²⁰ – Бурла – ⁴⁹ – Карасук 1 – ⁵¹ – Баган – ³⁸ – Купино – ⁶¹ – Чистозерная – ²⁶ – Табулга – ⁴⁴ – Татарская – ⁴⁸ – Колония – ⁴² – Калачинская – ³¹ – Кормиловка – ⁷¹ – Московка – ¹⁷ – Омск-Северный

Жол бағдардың жалпы ұзындығы 852 км құрды, оның:

· 575км – РФ-сының шекарасы бойынша

· 277км –ҚР-сы шекарасы бойынша

Сурет 1. 1-ші бағыт бойынша логистикалық сызба

2-ші бағыт: Екибастуз 2 ст. – Кулунда ст. – Комбинатская ст.

Жүкжөнелтуші кәсіпорын –Богатырь разрезі

Жүк қабылдаушы орын – Омск, ЖЭС-4

Тасымалданатын жүк атауы – тас көмір

ЕТСНГ бойынша коды: 161202

ГНГ бойынша коды: 27011900

Жөнелтілу станциясы – Екибастуз 3 (КЗХ)

Қабылдау станциясы –Комбинатская (РЖД)

Шекаралық станция – Кулунда

Жөнелтілім: маршруттық

Осы маршрута жол бағдар құрамыз:

Қазақстан Республикасы бойынша:

Екибастуз 3 – ³² – Майкайын – ¹⁶ – Карасор – ¹⁶ – Калкаман – ³¹ – Таскудык – ³⁰ – Жолкудык – ¹⁴ – Павлодар – ¹¹ – Шакат – ¹⁰ – Красноармейка-Казахстан – ³⁶ – Маралды – ²⁷ – Щарбакты – ³³ – Куркамыс(экспл.) – ²¹ – Кулунда

Ресей Федерациясы бойынша:

Кулунда – ⁵² – Славгород – ¹⁹ – Красный Дол. – ⁶ - Айнак – ²⁰ – Бурла – ⁴⁹ – Карасук 1 – ⁵¹ – Баган – ³⁸ – Купино – ⁶¹ – Чистозерная – ²⁶ – Табулга – ⁴⁴ – Татарская – ⁴⁸ – Колония – ⁴² – Калачинская – ³¹ – Кормиловка – ⁷¹ – Московка – ¹⁷ – Омск-Северный – ¹⁰ - Комбинатская

Жол бағдардың жалпы ұзындығы 862 км құрды, оның:

· 585км – РФ-сының шекарасы бойынша

· 277км –ҚР-сы шекарасы бойынша

Сурет 2. 2-ші бағыт бойынша логистикалық сызба

3-ші бағыт: Екибастуз 2 ст. – Тобол ст. – Карталы 1 ст. – Троицк ст.

Жүкжөнелтуші кәсіпорын – Богатырь разрезі

Жүк қабылдаушы орын – Троицк, ТЭЦ

Тасымалданатын жүк атауы – тас көмір

ЕТСНГ бойынша коды: 161202

ГНГ бойынша коды: 27011900

Жөнелтілу станциясы – Екибастуз 2 (КЗХ)

Қабылдау станциясы – Троицк (РЖД)

Шекаралық станция:

* Қазақстан бойынша: Тобол

* Ресей бойынша: Карталы 1

Жөнелтілім: вагондық

Осы маршрута жол бағдар құрамыз:

Қазақстан Республикасы бойынша:

Екибастуз 2 – ⁴⁵ – Шидерты – ²⁶ – Бозшаколь – ⁴¹ – Уленты – ²⁵ – Коржункуль – ²⁹ – Ерейментау – ⁴³ – Еркеншилик – ⁴¹ – Сары-Оба – ⁴³ –Сороковая – ¹² – Астана – ⁴² – Косчеку – ¹³ –Тастак – ²⁸ – Кара-Адыр – ²⁸ – Астраханка – ⁴² – Колутон – ³⁴ – Адыр – ⁴² – Атбасар – ¹¹ – Обг. Пункт №86 – ²³ – Перекатная – ²¹ – Казахская – ⁵³ – Обг.пункт №80 – ³⁹ – Есиль – ²⁷ – Ковыльская1 – ⁷⁷ – Койбагор – ⁷⁵ – Аманкарагай – ¹⁰⁹ – Тобол – ⁷² – Зааятская – ¹⁵ – Караоба – ¹⁸ – Аксу (обп) – ³⁷ – Карталы 1

Ресей Федерациясы бойынша:

Карталы1– ⁴⁴ – Тамерлан– ⁴² –Бускуль – ²¹ - Магнай – ²³ – Золотая Сопка – ¹⁰ – Троицк

Жол бағдардың жалпы ұзындығы 1251 км құрды, оның:

· 140 км – РФ-сының шекарасы бойынша

· 1111км –ҚР-сы шекарасы бойынша

Сурет 3. 3-ші бағыт бойынша логистикалық сызба

4-ші бағыт: Екибастуз 2 ст. – Железорудная

Жүкжөнелтуші кәсіпорын –Богатырь разрезі

Жүк қабылдаушы орын – Железорудная

Тасымалданатын жүк атауы – тас көмір

ЕТСНГ бойынша коды: 161202

ГНГ бойынша коды: 27011900

Жөнелтілу станциясы – Екибастуз 2 (КЗХ)

Қабылдау станциясы – Железорудная (КЗХ)

Аралық стансалар: Ерментау, Астана, Атбасар

Жөнелтілім: вагондық

Осы маршрута жол бағдар құрамыз:

Қазақстан Республикасы бойынша:

Екибастуз 3 – ³² – Майкайын – ⁷¹ – Шидерты – ²⁶ – Бозшаколь – ⁶⁶ – Коржункуль – ²⁹ – Ерейментау – ⁴³ – Еркеншилик – ⁴¹ – Сары-Оба – ⁴³ –Сороковая – ¹² – Астана – ⁴² – Косчеку – ¹³ –Тастак – ²⁸ – Кара-Адыр – ²⁸ – Астраханка – ⁴² – Колутон – ³⁴ – Адыр – ⁴² – Атбасар – ¹¹ – Обг. Пункт №86 – ²³ – Перекатная – ²¹ – Казахская – ⁵³ – Обг.пункт №80 – ³⁹ – Есиль – ²⁷ – Ковыльная1 – ⁷⁷ – Койбагор – ⁷⁵ – Аманкарагай – ⁶² – Апановка – ³² – Притобольская – ⁶⁵ - Железорудная

Жол бағдардың жалпы ұзындығы 1077 км құрды, оның:

· 1077км –ҚР-сы шекарасы бойынша

Сурет 4. 4-ші бағыт бойынша логистикалық сызба

Тарифтік сыну сызбасы бойынша тасымал төлем ақысын анықтау әдісі.

Тарифтер – көліктік қызмет көрсетулер үшін алынатын төлемақы құнының жүйесі. Тарифтер көліктің табысын қалыптастырады, сондай-ақ тауарлы қызмет көрсету тұтынушының көліктік шығыны болып табылады.

Rail-тариф бағдарламасына сүйене отырып, тасымалдау қашықтығына байланысты тасымал төлемін анықтаймыз.

1-ші бағыт – жалпы қашықтық: 852

- Қазақстан бойынша (277км):

- Ресей бойынша (575км):

Суреттерден көрініп тұрғандай 1-ші бағыт бойынша Қазақстан бойынша тасымал төлемі: Т_kz=42195 KZT, Ресей бойынша ол:Т_R=29759.60 RR

=917.65СHF құрайды.

2 –ші бағыт – жалпы қашықтық: 862км

-Қазақстан бойынша (277км):

-Ресей бойынша (585км):

Суреттерден көрініп тұрғандай 2ші бағыт бойынша Қазақстан бойынша тасымал төлемі: Т_kz=42195 KZT, ал Ресей бойынша ол: Т_R=29759.60RR=

=917.65CHF құрайды.

3-ші бағыт – жалпы қашықтық: 1251км

- Қазақстан бойынша (1111км):

-Ресей бойынша (140км):

Суреттерден көрініп тұрғандай 3-ші бағыт бойынша Қазақстан бойынша тасымал төлемі: Т_kz=109944 KZT, ал Ресей бойынша ол: Т_R=15017,86RR= 463.08CHF құрайды.

4—ші бағыт – жалпы қашықтық: 1077км

Соңғы бағыт бізде тек Қазақстан бойынша.

Суреттерден көрініп тұрғандай 4-ші бағыт бойынша Қазақстан арқылы тасымалдау төлемі: Т_kz=118599,04 тенге құрайды.

Алынған нәтижелерді салыстыру үшін кестеге енгіземіз:

Тасымалдау бағыты	Ел	Қашықтығы	Тасымалдау төлемі	Валютасы
1. Екибастуз2 – Кулунда 2. Кулунда–Омск-Северн.	Қазақстан Ресей	277км 575км	42195 917.65	KZT CHF
3. Екибастуз2 – Кулунда 4.Кулунда–Комбинатская	Қазақстан Ресей	277км 585км	42195 917.65	KZT CHF
5.Екибастуз2- Тобол 6. Карталы 1- Троицк	Қазақстан Ресей	1111км 140км	109944 463.08	KZT CHF
7.Екибастуз2- Железорудная	Қазақстан	1077км	118599,04	KZT

Кестеден алынған мәліметтерді бір валютаға айналдырамыз:

42195/158,99 = 265.39CHF

109944/158,99 =691.51CHF

118599,04/158,99 =745.95CHF

Әр бағыт бойынша жалпы тасымалдау төлемін табу үшін нақты шамаларды қосамыз:

- Екибастуз 2 – Омск-Северный бағыты бойынша:

Т_общ= 265.39+917.65=1183,04CHF

- Екибастуз 2 – Комбинатская бағыты бойынша:

Т_общ= 265.39+917.65=1183,04CHF

- Екибастуз 2 – Троицк бағыты бойынша:

Т_общ=691,51+463,08= 1154.59 CHF

* Тасымалдау төлемін “сквозное плечо” сызбасы бойынша есептейміз. Ол үшін әр бағыт бойынша жалпы тасымалдау қашықтығын аламыз.

Жалпы тасымалдау төлемін біз келесі формула бойынша анықтаймыз:

Т_общ=К₁*Т_МЖС+К₂*Т_ЛТ+К₃*Т_в+К₄*Т_ОГКР

мұндағы Т_МЖС – магистральды теміржол желілерін пайдаланған үшін тариф;

Т_ЛТ – локомотив тартымын пайдаланған үшін тариф;

Т_в - вагондарды пайдаланған үшін тариф;

Т_ОГКР - жүк және коммерциялық жұмыстар қызметін пайдаланған үшін тариф;

К₁, К₂, К₃, К₄ – айнымалы коэффциенттер (К₁=228, К₂=411, К₃=456, К₄=836)

1-ші бағыт – жалпы қашықтық: 852км

Т_общ=228*119,70+411*100+456*38,66+836*2,899= 88444,12тенге

2-ші бағыт – жалпы қашықтық:862км

Т_общ=228*119,70+411*100+456*38,66+836*2,899= 88444,12тенге

3-ші бағыт – жалпы қашықтық: 1251км

Т_общ=228*163,63+411*136,70+456*52,84+836*3,963=120009,944тенге

4-ші бағыт– жалпы қашықтық: 1077км

Т_общ=228*143,32+411*119,73+456*46,28+836*3,471=118599,04тенге

Бұл шамаларды швейцар франкіне айналдырамыз:

88444,12/158,99=556,28 CHF

88444,12/158,99=556,28 CHF

120009,944/158,99=754,82 CHF

105081,17/158,99=660,92 CHF

Әр елдің қашықтығының жалпыға пайыздық қатынасын есептей отырып, швейцар франкімен әр елдің аумағы бойынша тасымал төлемін анықтаймыз:

С=(S/S_oбщ)*Т

мұндағы S – нақты елдің аумағы бойынша қашықтығы;

S_oбщ –жөнелту стансасынан тағайындау стансасына дейінгі жалпы қашықтық;

Т –швейцар франкімен берілген жалпы тасымал төлемі.

1-ші бағыт

-Қазақстан бойынша:

С_кз=(277/852)* 556,28 = 180,85CHF

-Ресей бойынша:

С_р=(575/852)*556,28 = 375,42CHF

2-ші бағыт

-Қазақстан бойынша:

С_кз=(277/862)* 556,28 = 178,75CHF

-Ресей бойынша:

С_р=(585/862)*556,28 = 377,52CHF

3-ші бағыт

-Қазақстан бойынша:

С_кз=(1111/1251)* 754,82 = 670,34CHF

-Ресей бойынша:

С_р=(140/1251)*754,82 = 84,47CHF

4-ші бағыт ----

(4-ші бағыт Қазақстан аумағы бойынша ғана болғандықтан оның мәні бірінші жағдайдағыдай болады)

Нәтижесінде біз екі әдіс бойынша тасымал төлемін анықтадық. Есептелген шамаларды салыстыра отырып бірыңғай валютамен кестеге енгіземіз.

Тасымалдау бағыты	Тасымал төлемі		Экономикалық тиімділік
	Тарифтік сыну сызбасы бойынша	“Сквозное плечо” сызбасы бойынша
1. Екибастуз 2 – Кулунда 2. Кулунда – Омск-Северный	265.39CHF 917.65CHF Σ= 1183,04CHF 188091,53KZT	180,85CHF 375,42CHF Σ=556,27CHF 88441,36KZT	626.77CHF 99650,16KZT
3. Екибастуз 2 – Кулунда 4. Кулунда – Комбинатская	265.39CHF 917.65CHF Σ=1183,04CHF 188091,53KZT	178,75CHF 377,52CHF Σ=556,27CHF 88441,36KZT	626.77CHF 99650,16KZT
5. Екибастуз 2 – Тобол 6. Карталы 1 -Троицк	691.51CHF 463.08 CHF Σ=1154.59 CHF 183568.26KZT	670,34CHF 84,47CHF Σ=754.81 CHF 120007,24KZT	399.78 CHF 63561.02KZT
7. Екибастуз 2 - Железорудная	745.95CHF	745.95CHF	-

Көріп тұрғанымыздай, “сквозное плечо” сызбасы бойынша тасымал төлемін анықтау тарифтік сыну әдісінен әлдеқайда тиімдірек. Осылайша, тасымалдау төлемінің әдістемесін өзгерте отырып, біз тасымалдау бағасын төмендете отырып, көмірдің жүкайналымын ұлғайта аламыз. Біздің ұмысымыздың нәтижесі бойынша жаңа әдістеме енгізу арқылы біз тасымалдауда тиімділікке қол жеткіздік - 1-ші мен 2- ші бағыт бойынша 99650,16KZT; және 3-ші бағыт бойынша 63561.02KZT.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Куанышбаев Ж.М., Айдикенова Н.К. “Көлік логистикасы пән бойынша курстық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар”, Қарағанды, 2013ж, 51б.

2. “ ТОО Промсервис-Отан календарлық жоспары”, Экибастуз, 2012ж.