СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ
Кереймаганбетова Ж.Н - психология
магистрі, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе
өңірлік мемлекеттік университетінің аға оқытушысы
Нурбаева А.Н. – «Тұран-Астана»
университетінің педагогика және психология мамандығының
2 курс студенті
Қазіргі кезде
мектептерде оқыту процесін ұйымдастырудың жаңа
модельдерін жасау, оқыту технологияларының жекелеген элементтерін сабақта қолдану
бағытында тың қадамдар жасалынуда. Мектеп
мұғалімдерінің алдында тұрған жауапты міндет – ол
оқушыға тиянақты білім беру, білікті ұрпақ
тәрбиелеу. Ол үшін мұғалімдер, әрине,
оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін өз
тәжірибелерінде қолдануы керек. Жеке тұлғаны талантты,
жаңалыққа жаны құмар етіп шығару үшін
мұғалім оқытудың жаңаша әдістерін
қолдану арқылы оқушының сабаққа деген
белсенділігін, шамшыраққа ізденісін, пәнге деген
сүйіспеншілігін арттырады.
Қазіргі
техниканың қарқынды дамуы кезінде оқу-тәрбие
үрдістерін ізгілендіру - өзін-өзі дамытып отыратын
бәсекеге қабілетті, жоғары сауатты шығармашыл
тұлғаның құндылықтарын қалыптастыруды
қамтамасыз ететін дидактикалық ұстаным ретінде
басшылыққа алынуы тиіс. Мектепте мұғалім мен
оқушының арасындағы қарым-қатынасын дұрыс
ұйыдастыру арқылы оқушының ойлау белсенділігін
арттыруға олардың жаңалық ашуға ұмтылып,
іздену арқылы жауабын тауып, өзінің көзқарасын
логикалық түрде дәлелдей алатындай интегративтік
(И.П.Рапченко) әдісті пайдалануға болады. Мұнда оқушының
оқу біліктілігімен қатар ойлауы, өзара жақсы
қарым-қатынасы шығармашылық іс-әрекеті қалыптасты.
Оқытудың
басты мақсаты өздігінен білім алып дами алатын жеке
тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, тақырып
бойынша материалдардың берілуі осы мақсаттың орындалуына сай
келетіндей болуы керек Ұстаздың міндеті – баланың
бойындағы алға жылжуға деген тілегін ескере отырып,
шығармашылығын жетілдіру.
Мектепте білім беру жауапты іс.
Өйткені, мектеп арқылы жеке тұлға тәрбиеленеді.
Бүгінгі мектеп оқушысы ертеңгі ел тізгінін ұстайтын
азамат.
Бастауыш мектеп –
оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың
алғашқы баспалдағы.
Бастауыш мектептің негізгі міндеті – жеке
тұлғаны дамытып, оның алғашқы қалыптасуын
қамтамасыз ету, білімге деген сенімін нығайту, іскерлігі мен
дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген
қызығушылығын оятып, ынтасын арттырумен бірге біліктілігін
ұштап, жан-жақты дамуын қамтамасыз ету болып табылады.
Мұғалімнің міндеті – баланың
өзіне деген сенімін арттыру, өзін тұлға ретінде
сезінетіндей мүмкіндік ашу, өзін тұлға ретінде сезінген
бала әрқашан өмірде өз жолын таба алады.
Заман талабына сай қажетті жаңартылған
өзгерістер мен ізденістер қарастырылуда. Білім берудің
мақсаты, мазмұны өзгерді. Соған сәйкес
оқытудын жаңа технологиясы енгізілуде.
Қай заманда
болмасын адамзат алдында тұрған ұлы мақсат - білімді де
саналы ұрпақ тәрбиелеу. Болашақ қоғам
иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол,
мәдени-ғылыми өресі озық азамат етіп тәрбиелеу -
біздің қоғам алдындағы борышымыз.
Білімнің
жаңа мазмұнын жүзеге асыру үшін жаңа
технологиялар қажет . Жаңалықты меңгеру мен іске
асыруда дұрыс түсінбеушілік ұйымдастырушыға әр
түрлі кедергі жасайтындығы белгілі. Сондай педагогикалық
технологиялардың бірі сын тұрғысынан ойлауды дамыту
технологиясы.
Осы
педагогикалық технологияның ерекшелігіне сүйене отырып,
оның тиімді әдіс- тәсілдерін жетілдіруге болады. Атап
айтқанда:
- дарынды
оқушыны дамытады, оқушылар шығармашылығын арттырады;
-
оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіріп, білім сапасын
көтереді;
- пәнге деген
бейімділігі, қызығушылығы артады;
Жаңа
технологияның арқасында оқушының белсендігі артып, жан-
жақты талдауға, өз ойын ашық айтуға, сын
тұрғысынан ойлауға үйренеді.
Сын
тұрғысынан ойлау бағдарламасы оқушының еркін
сөйлеуіне, пікір таластыруына, достарының ойын
тыңдауға, проблеманы шешу жолдарын іздей отырып,
қиындықты шешуге бағытталған бағдарлама.
Сын
тұрғысынан ойлау дегеніміз- сабақта оқушылардың
қызығушылығын арттыра отырып, өз ойыңды еркін
және зерттей талпындырып, тұжырым жасау.
Оқыту
мен оқу, үйрету мен үйрену үнемі бір-бірімен астасып
жатыр.
Сондықтан
оқу барысында қашанда баланың пәнге деген
қызығушылығын арттыру, шығармашылық
қабілеттерін дамыту керек.
Сын
тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің
түкпір- түкпірінен жиналған білім берушілердің
бірлескен еңбегіміз деп түсінуіміз керек. Бұл
бағдарламаның мақсаты- барлық жастағы
оқушылардың кез- келген мазмұн түсінікке сыни
тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің
біреуін таңдауға сапалы шешім қабылдауға
сабақтарда үйрету.
Сын
тұрғысынан ойлау- бұл кез- келген мазмұнды сынау емес,
оны зерттеу, бақылау, талдау, әр түрлі стратегиялар
арқылы өзінің ойлау негіздерін сыни тұрғыдан
дамыту.
Аталған
педагогикалық технология арқылы ұйымдастырылған
сабақ мынадай 3 кезеңнен тұрады.
І. Ой шақыру.
ІІ.
Мағынанытану.
ІІІ. Ой
толғаныс.
Әркезеңніңөзіндікерекшелігі
бар. Бірақбұларбір- біріменөзараөтетығызбайланыстыболыпкеледі.
Сын
тұрғысындаойлаубарысындағыстратегиялардыбілімдімеңгертудіңәртүрлікезеңіндеқолдануғаболады.
І. Ой
шақырукезеңі.
ІІ.
Мағынанытанукезеңі.
ІІІ. Ой
толғаныскезеңі.
Сын
тұрғысынанойлаудыүйретуүшінмынатөмендегішараларорындалуышарт:
1. Сын
тұрғысынанойлаудытудыруүшінуақыткерек.
2.
Оқушыларғаойланыптолғануға,
ойынашықайтуғарұқсат беру.
3.
Әртүрліидеялар мен пікірлердіқабылдау.
4.
Үйренубарысындағыоқушылардыңбелсендііс-
әрекетінқолдау.
5.
Кейбіроқушылартүсіпқалғанқолайсызжағдайлардыәжуағаайналдырмау.
6.
Оқушылардыңбір-
бірініңжауабынажасағансыныныңдәлелді,
дәйектіболуынталапету.
7. Сын
тұрғысынанойлаудыбағалау.
Ал
оқушыларосығанбайланысты:
"
сенімділікпенжұмысжасау;
" бар
ынтасыменоқуғаберілу;
"
пікірлердітыңдау, құрметтеу;
"
өзпікірінашықбілдірудіталапетуқажет;
Сын
тұрғысынанойлаубағдарламасықызығушылықтанбастап,
болжамжасатып, мақсатқойып,
ісқылуғасұрақберіпжауапалуғамазмұндықтолықтүсінугежағдайжасалынған.
Сын
тұрғысынанойлаубағдарламасыныңтиімдіжақтары:
1.
Оқушылардыңөздігіненжан- жақтыбілімалуғажағдайжасалады.
2.
Сабақкезіндеуақыттыұтымдыпайдаланумүмкіншілігімолаяды.
3.
Оқушылардыңөзарапікіралмасуынамүмкіндіктуғызылады.
4.
Мұғалім мен оқушыларарасындаізгілікқарым-
қатынастарорнайды.
Мұғалімбұлжүйеменжұмысжасағанда,
үнеміоқушысанасындаболыпжатқанөзгерістердібақылап,
оныңдамуынжан- жақтызерттейотырып,
өзсабақтарынсоғансайөзгертіпотыруытиіс.
Әйтпесежаңажүйеніңқұныболмайды.
Жалпы
сын
тұрғысынанойлаутехнологияныңжетістіктерімынандайболыптабылады:
1.
Оқушыларкүнібұрынберілгентапсырмамен де,
сабақүстіндеберілгентапсырмаларменқосымшаізденеді,
өзбетімендайындалады.
2.
Оқушыөзқиялыныңдамуына, пікірайтуынаеркіндікберіледі.
3.
Өзөміріне, қоршағанортаға сын
көзбенқарауғаүйренеді.
4.
Өзгеніңпікірінтыңдап,
оғанөзкөзқарасынқосабілугеүйренеді.
5. Шыншылдық,
әділдіккедағдыланады.
6.
Өзгеніңпікіріменсанасуғаүйренеді.
7.
Өзпікірінқорғайдәлелдейалады.
8.
Топпенжұмысістеугеүйренеді.
9. Жан
дүниесінтәрбиелейді.
10.
Әртүрлішығармашылықжұмыстарғадағдыланады.
Сын
тұрғысынанойлаутехнологиясы- ойлауменұштастырабілімалудыбағыттайтыноқытутехнологиясы.
Қоғамныңдамуыжасұрпақтыңмеңгергенбілімі
мен
машықтыққалыпқатүскеніскерлікдәрежесінебайланысты.
Ұлттыұлтетіпдүниежүзілікдеңгейгекөтеретіноныңсаналы
да дарынды, таланттыұрпағы. Ал білімдіұрпақ,
болашақ ел тірегінтәрбиелейтін, оқытатын-
ұстаздарекеніаян. Ендешезаманталабынасайоқыту, білім беру,
модернизация деңгейінежеткізу- біздіңміндетіміз.
Сондықтанбалағабілімдіқалайигертсем,
олардыңсабаққадегенқызығуынқалайарттыратүссемдегенмәселеқазіргікүніөзектімәселелердіңбіріболыпотыр.
Сондықтан біз мемлекеттік
стандартқа сай, жан-жақты дамыған, шығармашыл
тұлға қалыптастыруымыз керек.
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР:
Әдебиеттер
тізімі:
1. Б.
Қадірова. Оқушылардың шығармашылық әрекетін
дамытудың кейбір ғылыми-педагогикалық проблемалары. – Алматы,
2005.
2. Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы. //Астана хабары, 2004, 6 қаңтар
3. А. Құсайынов.
Білім және реформа. //Егемен Қазақстан, 2002, 24 сәуір.
4. Қазақстан
Республикасының «Білім туралы» Заңынан. //Бастауыш мектеп, 2000,
№6-7