ПӘН АРАЛЫҚ БАЙЛАНЫС
Турсынбаева Камила Ирсалиевна - №53 жалпы орта мектептің тарих
пәнінің мұғалімі Шымкент қ. Қазақтан
Материалдық
әлемнің тұтастығын, оның құбылыстарының
күнделігі мен қарама – қайшылығын оқушылар мектеп
пәндерімен танысқан кезде бірте-бірте сезіне бастайды. Алйда,
бұл білімдерді синтез жасамаған жағдайда
бөлек-бөлек болып қала береді. Жүйелі білімдерді
қалыптастыру, дүниетанымдық идеяларды түсіну
үшін пәнәрылық байланыстарды орнату маңызды.
Пәнаралық аралық байланыстырады пайдалану жалпы тарих курсының бір
тұтастығын және маңызды
түсініктер мен
дүниетанымдық идеяларды меңгеруді қамтамасыз етеді.
Пәнаралық
байланыстар пәндерге ортақ фактілер, түсініктер, идеялар,
іскерліктер мен дағдыларға орай қалыптастырылуы
қажет. Сондай -ақ пәнаралық байланыстар
әмбебаптық сипатта болады. Өйткені олардың
қызметі мен ықпалы барлық пәндерге жалпы, ортақ
болып келеді.
Пән аралық
байланыстарды жүзеге асырмайынша дүние танымдық көзқарастың
біртұтастығынсақтау мүмкін емес. Пәнаралық
байланысты жүзегеасыру күрделі, өйткені, бұл
мұғалімнің тек өзінің ғана пәнін
білуді ғана емес, сондай-ақ, жалпы мәдинетінің
тереңдігін, пәнарлық байланыстар орнатылатын пәндерден хабардар болуды талап етеді.
Түсініктер бойынша
пәнаралық байланыс құру үшін біріншіден,
мазмұны мен құрлымын білу және осы түсініктің жалпы білім
қатарында алатын орны қандай екендігін білу керек. Екіншіден, осы
түсініктің қандай белгілері басқа пәндерде қарастырылатынын білу маңызды.
Байланыс бағыттары
тек қана мазмұн мғнасы ғана емес, сондай
ақ,оқушылардың осы түсінікпен немесе оның
белгілерімен әрбір пәнде таныстыру кезегімен де анықталады.
Сондықтан пәнаралық байланыстар ретроспективалық,
мерзім жағынан сәйкес және перспективалық болып
бөлінеді және пәнаралық байланыс орнатылып жатқан
тарих сабағының үстінде оқушылардың осы түсінік туралы білімін аяқтаймыз,
жаңғыртамыз немесе
алғашқы білім бөлшектерін беруді бастаймыз.
Тарихтың көптеген
маңызды түсініктері мен заңдылықтарын
қоғамтану пәнінде оқып таныстырады. Сондықтан
бұрыннан оқушыларға
белгілі матиралды жаңа қырынан көрсеу түсінікті
неғұрлым толық, әрі барлық қырынан
мағнасын ашуды мүмкін етеді.
Оқу процесінде
көптеген байланыстар сабақ мазмұнына байланысты сан алуан
бағыты даму мүмкін. Бұл байланыстардың ретсіз шашылып
кетпеуі үшін пәнішілік байланыстарды орнату маңызды. Сондықтан
тарих курсында көркем
Пайдаланылған
әдебиеттер тізімінің
дамуының бағыттарын, қалыптастыру-ын, дамуын біле отырып, тарихпен байланыстырып
отыру керек.
Пәнаралық
байланыстарға сүйеніп отыру көптеген жалпы
қортындылар жасауға
мүмкіндік береді. Алайда көркем шығарма туындыларын
оқушылардың теориялық білімімен ғана қамтамассыз
етіп қана тоқталатын
деңгейде емес, олардың ішкі жандүниелік тұрақты позициясына айналатындай жеткілікті көлемде таныстыру
қажет.
Тарих сабақтарында
арнайы жұмыстар жүргізбейінше
тарих- саяси тақырыптарға
реферат жазып, оны қорғау іскерлігі сол күйінше қалыптаспай қалатындығын тәжрибе көрсетеді.
Пәнаралық
байланыстарды жүзеге асыруда оқушыларға басқа
пәндерден алынған білім мен ескертулерді пайдалануды талап ететін
тапсырмаларды орындау немесе проблемалық сұрақтарға
жауап беру үшін бұрын
алынған білім мен іскерлікті тез еске түсіруге жәрдем беретін
бірқатар дидактикалық
құралдар бар. Олар:
оқулықтар мен құжат мәтіндері, оқу кино
фильмдері фрагменттер, мәтіндік және сандық кестелер,
өнер шығармаларының репродукциялары, нұсқаулар,
дәптердегі әртүрлі
жазбалар. Сыныптың көпшлігінің пәнаралық
байланысты орнататын тапсырманы орындай алмаса, немесе
сұраққа жауап бере алмаса, мұғалім сондай
тапсырманың орындалған үлгісін түсіндіре отырып, көрсете алады. Оқушыларды
пәнәралық сипаттағы білімін пайдалануларына
үйрету үшін, бұндай жаттығуларды бірнеше рет күрделендіре отырып жасау
маңызды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
:
1.
Карцов В.Г.
Очерки методики обучения истории СССР в
VIII-X классах. М 1997.
2.
Стражев А.И.
Методикапреподавания истории. М., 1964.
3.
Методика преподавания истории в средней
школе: Учеб.пособие для студентов пед. интов по спец. 2108 «История» Ежова С.А,
Дружкова ,. М 1955.