Магистр Тулегенова С.Н.

М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті

Бағдарламалық инженерия бағыты бойынша автоматтандырылған жүйе

Бүгінгі таңда жаңа көптеген ақпараттық жүйелер бар. Солардың ішінде жан-жақты бағытта дамып, көптеген салаларды қамтып отырған «Бағдарламалық инженерия» бағыты болып табылады. Дәл осы бағытта қозғалатын мәселеге байланысты, ол көптеген мекемелердің, шаруашылықтардың жұмысын автоматтандыру кажеттілігі туындауда. Аталған процесстер, өз кезегінде талдаудың объектілік технологияларын және жүйелерді жобалаудың дамуын ынталандырды. Коммерциялық бағдарламалық өнімдерді іске асыратын түрлі әдістердің айтарлықтай саны пайда болды.

Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді құрастыру қазіргі кезде білім саласында да қажеттілігі туындауда. Білім саласында жұмыс жасайтын тәлімгерлерге арналған біріңғай ақпараттық жүйенің программалық модулін, және мүмкіндігінше қолданыста бар басқа программалық ақпараттық жүйелермен интеграциясын қарастыру. Қарастыратын мәселелер бағыты бойынша қазіргі заманға сәйкес әдістерді, бағдарламалық инженерия, визуализация, және ақпараттық жүйелердің құрылымы мен осы процесстердің автоматтандырылуы.

Жүйеге спецификацияның жасауының бастапқы кезеңдерден қолдауға дейін өндiрiстiң барлық аспектiлерiмен байланған инженерлік тәртiбi бұл пайдалануға тапсырудан кейін бағдарламалық инженерия . Бағдарламалық инженерлер жүйелі қолданылуы керек және ең жоғары тиiмдiлiктi жетiстiк үшін жобаның үстінде жұмысқа ұйымдастыру тәсiлдерi және жүйенің сапасын көрсету керек.

Ал модульдер неғұрлым өзара тәуелсіз болса, ол соғұрлым олардың жүзеге асырылуы, модификациялануы, олардағы қатені іздеу және т.б. жеңіл болады.

Программалау стилі деп программаны әрлеу стилін және құрылымдылығын көрсетеді. Программаның құрылымдылығы оның оқылуына және программалауда қате жіберілмеуіне әсер етеді. Кодтардың қайта пайдаланылу дәрежесі, бұл бұрыннан бар кітапханаларды, кластарды, подпрограммаларды пайдаланумен және жаңадан жасалған кодтарды унификациялаумен анықталады. Бұл барлық жағдайда тиімді болмауы мүмкін, мысалы кодтарды қайта пайдалану жасанды түрде жоғарылатылса, онда жобаның технологиялылығы да соғұрлым төмендеуі мүмкін.

Программалық жабдықтың жалпы құрылымы анықталғаннан сон, әдетте ұстаным таңдалынады: олар құрылымдық ұстаным немесе объектілік ұстаным, немесе компоненттік ұстаным .

Ұстаным анықталғаннан кейін, жоғарыдағы көрсетілген программаның жалпы құрылымын жеке компоненттерге декомпозициялау басталады, бұл декомпозиция мүмкін емес болғанға дейін жүреді. Мұндай кезде декомпозицияның нәтижесі, құрылымдық ұстанымда – подпрограммалар мен модульдердің иерархиясы болып көрсетіледі, ал объектілік ұстанымды пайдаланатын декомпозиялауда, класстар түріндегі иерархия алынады.

UML (Unified Modeling Language) –1990 жылдың аяғында қолданылып келген, объектіге бағдарланған анализ бен жобалаудың орнына келген әдіс болып табылады.

UML тілінің негізгі мақсаттары мен мүмкіндіктері:

- қолданушыға түсінікті болатын визуальды модельді құру;

- модельдегі базалық концепциялардың кеңейтуге бейім болуы;

- программалау тілдеріне, құру процессіне тәуелсіз болуы;

- модельдеу тілінің формальды негізде болуын қамтамасыз етеді;

- объектілік бағдарланған жабдықтар нарығына стимуляция жасайды;

- практикалық тәжірибелердің ең жақсысын біріктіру және тарату;

Класстар диаграммасы – бұл жүйедегі класстардың статикалық құрылымын модельдеу үшін және класстар арасындағы байланысты көрсету үшін қолданылады.

Класстар диаграммасы объектіге бағдарланған ұстанымдағы негізгі диаграмма болып табылады. Класстар диаграммасының қызметі: жүйедегі объектілердің типін анықтау үшін және олардың арасындағы байланысты көрсету болып келеді. Байланыстың статикалық екі түрі қолданылады: ассосация және подтиптер .

Бұлардан басқа класстар диаграммасының элементтеріне атрибуттар, операциялар және объектілер арасындағы шектеулер жатады. Класстар диаграммасын жобалаудан бұрын, ол диаграмманың қандай мақсатта қолданылатынын анықтап алу керек.

Қолданушының интерфейсін құру кезеңдері программалық жабдықты құзу кезеңдерімен сәйкес келеді және есептің қойылуы, талаптар мен спецификацияларды анықтау, жобалау, жүзеге асыру, тестілеу мен жөндеу секілді кезеңдерді қамтиды.

Көптеген компаниялар үшін бағдарламалық қамтамасыз етудің стратегиялық маңызы өсіп отырғандығына байланысты, индустрия бағдарламалық қамтамасыз етудің өндірісін автоматтандыру әдісін, оның сапасын көтеру, сондай-ақ оны нарыққа шығарудағы құны мен шығару уақытын төмендету әдістерін іздестіру үстінде. Бұл әдістер құрауыш технологияларға, көрсетушілік бағдарламаландыру, үлгілерді (pattern) және инструменттік (құрал-жабдық) ортаны (framework) пайдалануға негізделеді.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Карло Гецци, Мехди Джазайери, Дино Мандриоли. Основы инженерии программного обеспечения. Издательство: BHV-Санкт-Петербург (2005). ISBN: 0-13-305699-6, 5-94157-403-7, 832 стр.

2. Мацяшек Л.А., Лионг Б.Л. Практическая программная инженерия на основе учебного примера Пер. с англ. – Москва: БИНОМ, 2010. – 956 с.: ил.

3. Рекомендации по преподаванию программной инженерии и информатики в университетах – Software Engineering 2004: Curriculum Guidelines for Undergraduate Degree Programs in Software Engineering; Computing Curricula 2001: Computer Science: пер. с англ. – М.: ИНТУИТ.РУ «Интернет-Университет Информационных Технологий», 2007. – 462 с. ISBN 978-5-9556-0105-9

4. Фредерик П. Брукс. Проектирование процесса проектирования: записки компьютерного эксперта. Вильямс 2012 464 стр.