Тлеужанова Г.К., Ахметова Б.Б.

Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті, Қазақстан Республикасы

БОЛАШАҚ ШЕТЕЛ ТІЛІ МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ДАЙЫНДЫҒЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Білім берудің жаңа бағыттары Қазақстандық білім беру реформасының стратегиялық міндеттерін ойдағыдай шешуге мүмкіндік береді, шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа үлгіні жасауды, «Жалпыға арналған білімнен», «Білім әркімге өмір бойы» үлгісіне сапалы түрде көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. Сондықтан заман талабына сай жаңа мазмұнда білім беруді ұйымдастырудың басты мақсаты - өзінің және қоғамның мүдесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл, білімді тұлғаны қалыптастыру.

Қазақстан Республикасының әлемдік кеңістігіне кіруі ұстаздық қоғамнан кәсіби міндеттерге және оны шешу жолдарына жаңа көзқараспен қарауды талап етеді. Қазіргі ұстаз бойынан инновациялық қызметтің белгісі ретінде шеберлік, шығармашылық, жете білушілік табылуы керек.

«Білім беру реформасының ойдағыдай жүргізілуінің басты өлшемі- тиісті білім мен білік алған еліміздің әрбір азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін жолға қоюға тиістіміз», – деген еді Н.Ә.Назарбаев [1].

Жоғары педагогикалық оқу орнында маман даярлаудың басты мақсаты – болашақ педагогтың бойына тек қана күрделі практикалық педагогикалық міндеттерді шеше алатын кәсіби біліктілікті қалыптастыру ғана емес, сондай-ақ қазіргі кезеңде әлемдік бәсекеге қабілетті жан-жақты даярланған, шығармашыл тұлға қалыптастыру болып табылады.

Қазіргі білім беру саласы қызметкерлерінің алдында тұрған басты мәселе – жаңа формацияның жаңа ұстазын қалыптастыру. Жаңа формация мұғаліміне мынадай талаптар қойылуда: кәсіптік іс-әрекеттің жаңа әдіснамасын және технологиясын игеру; демократиялық идеяларды тасымалдаушы ретінде педагогтың жеке тұлғалық сапаларын қалыптастыру; жаңа талаптар жағдайында (оқытудың жаңа технологияларын меңгеру мен білімі) оқытуға және ұдайы өзіндік білім алумен шұғылдануға даярлығын қалыптастыру; өзіндік және жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті педагогтік жеке тұлғаны қалыптастыру – деп, атап көрсетеді [2].

Білім берудің мазмұнын модернизациялау, педагог-мамандарды даярлаудың мазмұны мен құрылымын саралап қайта ой елегінен өткізу оқытудың ғылымилық дәрежесін жоғарылатуды, болашақ мамандардың жан-жақты дамуына жағдай жасауды көздейді.

Шетел тілдерін мектепте оқытуды міндетті етіп қою, заман талабынан, объективтік себептерден туындап отыр. Осыған байланысты жоғары оқу орындарында сала бойынша пән мұғалімдерін даярлаудың сапасын жетілдіруді талап етеді.

Шетел тілін оқытатын мұғалім өз ойын, ішкі сезімін нақты, түсінікті етіп жеткізе білуі керек. Пән мұғалімінің ұйымдастырушылық қабілеті тіл үйренушілерді сабақты тыңдауға, білімді қабылдауға әзірлеуді, ұжымды дұрыс басқаруды орынды жүзеге асыруға мүмкіндік жасайды. Шетел тілдерін оқытатын пән мұғалімі үшін коммуникативті қабілеттің орны ерекше. Аталған қабілет тіл үйренушілермен қалыпты, дұрыс қарым-қатынас жасай білуді, олармен қарым-қатынас жасауды педагогикалық әдептілік тұрғысынан жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Шетел тілін оқытатын мұғалім үшін зерттеушілік іскерлік қажет етіледі. Ол бойынша пән мұғалімінің даярлығы жоғары оқу орындарында қалыптастырылады. Сол қабілеттің негізінде шетел тілін оқытатын мектеп мұғалімі әрбір педагогикалық құбылысқа ғылыми тұрғыдан қарауды, ғылыми болжам жасауды, жобалау және эксперимент жүргізуді жоспарлауды, сонымен қатар мұғалім озат тәжірибені де өзінің тәжірибесінде жинақтауды, оларға теориялық-практикалық негізде талдау жасауды және мектеп өміріне ендіруді жүзеге асыра алады.

Болашақ маман кәсіби шығармашылық деңгейін өзінің жаңашылдығымен, креативтілігімен, өз ісіне жауапты қарауы, өзін-өзі жетілдіруі, кәсіби шыңдау арқылы қол жеткізеді. Сондықтан да болашақ маманның кәсіби құзырлығын жетілдіру мәселесі маңызды болып табылады.

Шығармашылық ─ адам ойлауы мен өз бетінше әрекет етуінің жоғары формасы. Шығармашылық-материалдық және мәдени құндылықтарды жасау деп түсіндірсек, ал философиялық сөздікте: «Шығармашылық - проблемалық сипаты бар, барлық ішкі байланыстарды біріктіретін, нәтижеде жаңа материалдық және идеалдық құндылықтар алынатын адамның мақсатты әрекеті», – деп анықтама берілген.

Жалпы, шығармашылық ─ адамның мақсатқа жету жолындағы талаптануы мен талпынысынан, жігері мен сабырынан, сұранысы мен ізденісінен түзіліп, ақыл ойы, сезімінің, қиялының ерекше бітімінен көрінеді. Шығармашылық нәтижелері адамды ерекше қуанышқа бөлеп, жаңа бастамаларға жетелейді.

Студенттердің шығармашылық дербестігін арттыру бағдары:

─ көкейкесті проблемаларды нақты белгілеу арқылы студенттерді ойландыруға, талдауға ынталандыру және белгілі деректерді, оқиғаларды, құбылыстарды салыстыра отырып, оны дамытуға қызығушылық туғызу;

─ жаңа білімді меңгеруде тапсырмалар мен өзекті мәселелерді шешудің стандартты емес басқа тәсілдерін табуға ынталандыру;

─ студенттің ізденімпаздық іс-әрекетіндегі өзіндік қорытындылар мен рефлексиялық талдау жасауда дербестігіне қолдау көрсету.

Студенттердің танымдық қызығушылығы, ізденімпаздығы мен интеллектуалдық белсенділігі оның шығармашылық іс-әрекет құрылымын анықтайды. Студент қоғам өміріндегі маңызды кәсіптік қызметке дайындалып жатқандықтан, оның оқу-танымдық, шығармашылық әрекеті болашақ кәсіби әрекетінің интеллектуалдық бейнесі болуы керек. Сондықтан студенттің іс-әрекетін кәсіби бағытталған, ал оның әлеуметтік және шығармашылық белсенділігі оның өмірлік жолын анықтаудағы ұмтылысы болып табылады.

Мамандар даярлаудың мақсаты мен оның нәтижесі - жоғары оқу орындарында мамандықтар бойынша даярланған әрбір студенттің бойында өз кәсібі бойынша қалыптасқан білік, дағдылары мен дүниетанымынан, шеберлігі мен қабілетінен танылады. Соның нәтижесінде пәннің оқытылу сапасы да анықталады.

Шығармашылық іс-әрекет нәтижелері студенттің дербестігінің қалыптасуына, жеке тұлғасының дамуына, танымдық біліктерінің жетілуіне, психологиялық механизмдер арқылы оң әсерлері бар рефлексия нәтижесінде өз іс-әрекетіне жауапкершілік, өз болашағына және қоғам өміріндегі құндылықтар мен дұрыс көзқарас принциптерінің қалыптасуына мүмкіндік береді.

Педагогика саласындағы ғалымдар атап көрсеткен педагогтың жеке тұлғалық кәсіптік сапасы шетел тілі пәні мұғалімдері үшін де ортақ болып табылады. Олар: кәсіптік бағыттылық (қызығушылық, принциптік, әділдік, көпшілдік, талап етушілік, кәсіптік жұмысқа қабілеттілік, іскерлік т.б.); тәртіптілік (орындаушылық, еңбектік, кәсіптік); кәсіптік құзыреттілік (кәсіптік қабілет деңгейі, негізгі білімі, іскерліктің қалыптасу деңгейі); танымдық бағыттылығы: ғылыми эрудициясы; рухани, интеллектуалды белсенділігі.

Білім беру мазмұнын ізгілендірудің күшеюі, пәндерінің көлемі мен құрамының үнемі өзгеріске ұшырауы, жаңа оқу пәндерінің енгізілуі жаңа ұжымдық формалар мен оқыту технологиясын үздіксіз іздестіруді талап етуде. Осы жағдайда мұғалімдер арасында педагогикалық білімнің рөлі мен беделі арта түсіп отыр [3].

Бұл мәселенің көкейкестілігі, әсіресе кәсіби әрекеті тікелей шығармашылықпен байланысты болашақ маманды даярлау барысында арта түседі. Жоғары мектеп педагогикасының күрделі маңызды мәселесі – студентті келешек мамандығына жақындату, іскер маман даярлау, оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыру, қажетті біліктері мен дағдыларын қалыптастыру. Осындай жан-жақты жетілген маман даярлау үшін оқыту, білім беру процесін жетілдіру, жаңа педагогикалық технолгияларды, оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін енгізу керек. Сонымен бірге оқу процесін қарқындату, белсендіру, ақпараттандыру да көзделеді.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бекіткен Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы Отанымызда білімді ойдағыдай жүзеге асырудың маңызды құралы болып табылады. Соның нәтижесінде қазіргі таңда педагогикалық жоғары оқу орындарына жақсы жағдайлар жасалуда. Педагог кадр дайындау ісі заман талабына сай орнығып келеді. Қазір жоғары оқу орындарына, оның ішінде жас ұрпақ тағдыры сеніп тапсырылған мұғалім мамандығын әзірлеуге қойылатын талап күн санап күшейіп келеді.

Демек, болашақ педагогтеріміз осы ақпараттық қоғамнан қалыспай, жедел ойлаушы, жедел шешім қабылдаушы, ерекше ұйымдастырушылық қабілетті, нақты бағыт- бағдар беруші болып шығуы - бұл қазіргі заманның талабы.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында / Қазақстан Республикасы Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. –Астана, 2005 жылғы 18 ақпан;

2. Ермахан Г. Нравственное воспитание школьников посредством казахской народной педагогики на уроке иностранного языка. Бастауыш мектеп. -2004. - №2 – 32-34б.

3. Сәбденова Г. Инновациялық технология – оқу үрдісінде. Қазақстан мектебі. – 2009. - №7. – 62-64б.