АГРЕСИВТІК ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР

Тажибаева Э.Б.,М.Сапарбаев атындағы ОҚГИ, 3-курс студенті

Ғылыми жетекшілер:Кенжебекова Р.И.-п.ғ.к.,доцент,

Қолдасова Г.Б.-магистр

Адам бойындағы агрессия мәселесі қазіргі біздің қоғам үшін ең маңызды мәселелердің бірі.

Психолог А.А.Реан «агрессия» және «агрессивтілік» деген екі ұғымның бір-біріне ұқсамайтын бөлек мағына деп қарастырады. Агрессия (латын тілінен «agressio» аударғанда – шабуыл, басқындық дегенді білдіреді)- бұл бөгде адамға болмаса адамдар мен жануарлар тобына ниеттеліп тура бағышталған қиянат.

Агерессивтілік – бұл жеке тұлғалық қасиет мінез-құлық, агрессияға дайындық көрінісі.Осылай түсіндіре келе, мұны былай тұжырымдауға болады.Егер агрессия – бұл әрекет болса, ал агрессивтілік оосындай әрекетке дайындық.

А.Басс және А.Дарки агрессияны бес түрге бөледі.Оны мынандай сызба түрінде ұсынады:

Сызба 1.1

Үлкен қарама – қайшылықтың бір бағыты өмірдің сақталуы мен талқандалуы, ал басқа механизмдер қызмет етуі танатос энергиясының мақсаты, бағытталуы, өзімнен бой алып, өзіме бағыттау. Фрейдтің тұжырымы бойынша бүкіл адазат әрекеті эрос пен танатостың арасындағы өзара қарым-қатынасы мен тартыс күшінің нәтижесі. Осылай танатос жанама себепкер болу арқылы агрессия сыртқа шығарылып, өзге біреуге бағытталады( Сызба 1.2 назар аударыңыз)

Агрессияның өзгеге бағытталуы

Сызба 1.2

Этнологиялық көзқарас: К.Лоренц агрессия – бұл ұзақ эволюциялық даму деп қарастырады. К.Лоренцтің ойы бойынша агрессия – бұл біткен инстинк, өмір сүру үшін күресу, бүкіл адамдарға және жануарларға тән қасиет.Адам бұл өзінің әрекеті табиғатқа тиесілі екенін түсінуі қажет.Агрессияны зерттей келе ол оны жануарлармен ортақ табиғи заңдылық деп қарастырады.

Кейіннен Доллард агрессияны баяулататын факторларды зерттеуге көшті. Агрессияның кез келген актісінде баяулау дәрежесі осы әрекеттен кейін жүзеге асатын жазалау ауыртпалығына қарай тікелей сәйкестеніп түрленеді. Бұл теориясын нақтылай келе Берковиц фрустрация агрессивті әрекет етуге дайындалуға әкеледі деп тұжырымдады. Агрессивті құлық пайда болу үшін агрессияның алғышарттары, яғни агрессияны тұтастай ұйшықтандыратын өзекті факторлармен байланысты орта стимулдары болу қажет(Сызба 1.3 назар аударыңыз)

Агрессивті құлықтың пайда болуы (Берковиц бойынша)

Сызба 1.3

Жалпы айтқанда, сарқылмас агрессивті импульстерінің қайнар көзінің әрекеті деп санады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Ковалев С.В. Психологния семейных отношений. –М.:Педагогика, 1987. –159б.

2. Фромм Э. Искусство любить: Исследование природы любви /Пер. с англ. –Минск: Полифакт. 1990. –160б

3. Шмелев А.Г. Острые углы семейного круга: Психология обыденной жизни.-М.Знание, 1986, 1986. –93б.

4. Сапарова И.А. Психология переживания болезни. –Алматы: Каусар –булак, 1998. –268б.

5. Небылицин В.Д. Избранные психологические труды / Под ред. Б.Ф. ломова. –М.: АПН СССР, 1990.-403б.