Диалог құруға үйрету – сөйлеу ептілігін

дамытуға бейімдеу негізі

Байғаскина Жұлдыз,

Алматы энергетика және байланыс

университетінің оқытушысы

Сабақтың бастапқы кезеңі – оның ең маңызды кезеңі болып табылады, сонымен қатар сол сабақта үлкен жетістікке жетуге негіз бола алады. Ағылшын мәтелінде айтылғандай: A good beginning makes a good ending.

Оқытушылардың бұл кезеңдегі міндеті – әдеттегі ұйымдастыру кезеңін диалог түріндегі сөйлеу ептілігін дамыту жаттығуларымен ауыстыра отырып, оқушыларды тез арада шет тіліне бейімдеу. Оқытушының ішкі және сыртқы сөйлеу мотивтерін пайдалануы – оқушының ойдан шығарып және жасанды сөйлеуін болдыртпайды және сабақтың бұл кезеңінде таза шет тілінде пікір алмасуына мүмкіншілік туғызады. Ал оқытушының сыпайы сөйлеуі оқушымен жұмыс байланысын жақындатып, олармен қарым-қатынас жасауға әсер етеді.

Аса көп күш және уақытты шығындамай тіл жаттығуларын жүйелі және мақсатты жүргізу:

- күнтізбеге, мектеп өміріне, ауа-райына және тағы басқаларына байланысты лексиканы қайталау және тыңғылықты меңгеру;

- оқулықпен жұмыс жүргізу барысында толық меңгерілмеген жаңа грамматикалық құрылымдарды және сөз айналымдарын мектеп оқушысының жадына мықтылап бекіту;

- диалог құру дағдысын меңгеру мен қалыптастыру, жалпы және арнайы сұрақтар қоя білу, оларға қысқа және нұсқа жауап бере білуге мүмкіндіктер береді.

Көп жылдық тәжірибе диалог құруға үздіксіз, бүкіл оқу жылында үйрету керектігін көрсетіп отыр.

Қойылған мақсатқа жету үшін:

1. алдын-ала белгіленген және тиімді іріктеліп алынған тіл материалдарын пайдалана отырып, неғұрлым көп оқушыны әңгімеге тартқан;

2. жаңа тақырыпқа көшу кезінде логикалық байланыс болу үшін кіріспе кезінде жүргізілген әңгіме мен сабақтың негізгі кезеңінің арасындағы байланысты сақтаған;

3. кіріспе әңгіме жүргізу барысында бір сарындылықты, біріне-бірі ұқсас және дайын үлгіні қолданбаған жөн.

Осыған орай бірінші қойылған талапқа түсініктеменің қажеті жоқ.

Ал, соңғы екі талапты нақты тіл материалдарын қолдана отырып, түсіндіруге болады.

Сабақтың бекіту кезеңінде кіріспе әңгімені сабақ тақырыбымен қалай байланыстыруға болады?

Оқушыларға етістіктің Present Continuous, Present Perfect, Past Indefinite, Future Indefinite формаларын таныстыра отырып, осындай грамматикалық тақырыптарды бірден әңгіме барысында қолдануға болады.

Сабақты бастау үшін мынадай диалогтарды мысал үшін қолдануға болады.

Т: What's the weather like today?

P₁: It's not fine.

T: Is the sun shining?

P₂: No, it isn't.

T: Is it raining?

Рз: No, it isn't, but it is going to rain.

T: What is your time-table for today?

P₁: We have English, Algebra, Physics and Russian.

T: Have you already had a Russian lesson?

P₂: No, we haven't.

T: Have you done your English homework?

P₃: Yes, I have.

T: What have you done for today?

T: What day is it today?

P₁: It is Saturday.

T: Was it Friday yesterday?

P₂: Yes, it was.

T: What day was it the day before yesterday?

Рз: It was Thursday.

T: How many lessons did you have yesterday?

P₁: We had five lessons.

T: Did you have a Russian lesson?

P₂: Yes, we did.

T: Did you have an English lesson?

Рз: No, we didn't.

T: When did you last have your English lesson?

P₄: We had it on Wednesday.

T: What day is it today?

P₁: Today is Saturday.

T: What day will it be tomorrow?

P₂ : It will be Sunday.

T: What will you do on Sunday?

Рз: I'll have a good time on Sunday. I'll… .

Оқушылардың салыстырмалы шырайды меңгергені оқытушыға мынадай әңгіме жүргізуге мүмкіндік береді.

Т: Is the day longer today than yesterday?

P₁: Yes, it is. It is longer today.

T: Are the days shorter in March or in February?

P₂: They are shorter in February.

T: When is it warmer in March or in April?

P₃: It is warmer in April.

T: Is it colder today than it was yesterday?

P₄: It is colder today.

Сабақтың бастапқы кезеңіндегі жүргізілетін әңгіме – ағылшын тіліндегі ауызекі тілде қолданылатын – модальды етістіктердің грамматикалық құрылымын, қыстырма сөздерді, тұрақты сөзтіркестерін, сөйлемшелерді тыңғылықты бекітуге мүмкіншілік береді.

Шағын диалогтар үлгісі:

Р: I am sorry I'm late. May I attend the lesson?

T: Yes, you may. But you must be in time next time.

T: What exercise did you have to do for today?

P₁ : We had to do exercise 2 on page 15.

T: How long did it take you to do it?

P₁: It took me ... minutes to do this exercise.

T: And you?

Р₂: I'm afraid but I couldn't do it.

T: I see N. is absent. What's the matter with...?

P₁: I think he (she) has fallen ill.

T: Who can help him (her) during his (her) illness?

P₂: I can.

Сөйлеу ептілігін дамыту жаттығуларын жүргізгенде дайын үлгіні қолданбауды қалайша жүзеге асыруға болады?

Шет тілін үйрену барысында тілдік материалдарды бірнеше рет қайталаған жөн. Алайда, ауызекі сөйлеу жаттығуларын жүргізу кезінде бүкіл жыл бойы бір жаттығуды қайталап баланы мезі қылмай, басқа да жаттығуларды қолданған дұрыс. Әр сыныптың бағдарламада көрсетілген тақырыбына сай, ауызекі сөйлеу жаттығулары да, онда қолданылатын сөз тіркестері де, сөйлемнің көлемі де үнемі жаңартылып тұруы керек. Өйткені бір материалды бірнеше рет қайталай беру оқушының пәнге деген қызығушылығын жоғалтуы әбден мүмкін.

Әдебиеттер тізімі:

1. Пассов Е.И. Основы коммуникативной методики обучения иноязычному общению.

2. «Иностранные языки в школе» №3, 1997г..

3. Ляховицкий М.В. Методика преподавания иностранных языков.