“Экономические науки” / 13.Региональная экономика
Аға оқытушы Утебалиева
Д.Б.
Ш.Есенов атындағы КМТжИУ
Қазақстан
ҚР-ғы
тұрғын үй құрылыс секторының дамуы
Қазіргі
таңда Қазақстан Республикасында тұрғын
үй-коммуналдық шаруашылығын реформалау, құрылысын
дамыту жолдары сенімді, әмбебап заң актілерін, нормативтер мен
стандарттарды құру мен оларды бекіту процестері арқылы
жүзеге асуда. Жайлы тұрғын үймен қамтамасыз ету
үшін жаңа тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылығын реформалау терең әлеуметтік – экономикалық
нәтижеге ие. Яғни бұл мәселенің жан-жақты
талқылану қажеттілігін күшейтіп, ұлттық
тәжірибені зерттеуді талап етеді.
Тұрғын
үй құрылысы салынатын аудандарда
инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамытуға
және жайластыруға 2011 жылы республикалық бюджеттен 28,1
млрд. теңге, оның ішінде Ақмола облысында Астана
қаласының серіктес қаласы ретінде Қосшы селосын дамыту
жөнінде алдын ала жұмыстар жүргізуге – 3,8 млрд. теңге
және Алматы облысында Алматы қаласының төрт серіктес
қаласын салу жөнінде алдын ала жұмыстар жүргізуге – 4,0
млрд. теңге сомасында нысаналы трансферттер бөлінді.
Нәтижесінде республикада 1162,7 км инженерлік желілер, оның ішінде
564,3 км электрмен жабдықтау желілері, 50,5 км жылумен жабдықтау
желілері, 128,5 км сумен жабдықтау желілері, 144,7 км кәріз, 217,1
км газ құбыры және 57,6 км кіреберіс жолдар салынды. Ал 2013
жылы тұрғын үй құрылысы салынатын
аудандардағы инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды
дамыту мен жайластыруға республикалық бюджеттен 36,6 млрд.
теңге сомаға нысаналы трансферттер бөлу көзделген.
Тұрғын
үй құрылысы кәсіпорындарының шаруашылық
қызметтері тұрғын үй құрылысы кешендерінде
жаңа негізгі қорларды құру мен қолданыстағы
негізгі қорларды дамытуда нақты инвестициялық
салымдардың
құйылуымен байланысты. Республикада инвестиция және
құрылыс қызметінің негізгі көрсеткіштері бойынша
үлесі мен серпінін талдау барысында, негізгі капиталға бағытталған инвестициялардың үлес
салмағы соңғы салыстырылып жатқан жылдар ішінде
119%-ға, ал тұрғын үй құрылысына
салынған инвестициялар 137%-ға артқан.
Кесте-1
Негізгі капиталға
және тұрғын үй құрылысына салынған
инвестициялар көлемі,
млн.теңге
|
Жылдар |
Негізгі капиталға салынған
инвестициялар |
Тұрғын үй
құрылысына салынған инвестициялар |
|
2009 |
4585298 |
310848 |
|
2010 |
4653528 |
335655 |
|
2011 |
5010231 |
421013 |
|
2012 |
5473161 |
428241 |
Кесте-2
Тұрғын үй құрылысына салынған
инвестиция көлемі
|
|
2010 |
2011 |
2012 |
Ауытқу 2010/2011 |
Ауытқу 2011/2012 |
|
Қазақстан
Республикасы |
335 655 |
421 013 |
428 241 |
125 |
101 |
|
Ақмола облысы |
6 571 |
8 620 |
11 833 |
131 |
137 |
|
Ақтөбе облысы |
19 307 |
23 694 |
31 459 |
122 |
132 |
|
Алматы облысы |
69 176 |
82 151 |
74 002 |
118 |
90 |
|
Атырау облысы |
20 192 |
23 129 |
25 778 |
114 |
111 |
|
Батыс Қазақстан |
7 726 |
11 961 |
14 432 |
154 |
120 |
|
Жамбыл облысы |
6 021 |
7 556 |
9 738 |
125 |
128 |
|
Қарағанды облысы |
12 865 |
20 236 |
17 598 |
157 |
87 |
|
Қостанай облысы |
12 773 |
13 411 |
16 115 |
104 |
120 |
|
Қызылорда облысы |
8 482 |
9 722 |
13 980 |
114 |
143 |
|
Маңғыстау облысы |
18 081 |
21 285 |
25 443 |
117 |
119 |
|
Оңтүстік Қазақстан |
11 039 |
13 363 |
15 438 |
121 |
115 |
|
Павлодар облысы |
2 999 |
6 221 |
7 355 |
207 |
118 |
|
Солтүстік
Қазақстан |
4 334 |
4 665 |
6 247 |
107 |
133 |
|
Шығыс Қазақстан |
11 004 |
13 371 |
20 211 |
121 |
151 |
|
Астана қаласы |
68 869 |
75 142 |
64 460 |
109 |
86 |
|
Алматы қаласы |
56 216 |
86 486 |
74 152 |
153 |
86 |
2010 жылмен салыстырғанда, 2011 жылы
тұғын үй құрылысына инвестициялар көлемі
125% өсті (үштен бір бөлігінен артық), ал 2012 жылы
бұл көрсеткіш 101%-ға артып отыр. Инвестициялардың
жалпы көлеміндегі аса үлкен үлес салмағы Астана
қаласына (барлық көлемінің 15%-ы), Алматы қаласы
мен Алматы облысына (17%), Атырау және Маңғыстау облыстарына
(6%) тиесілі. Салыстыру үшін
айтсақ, Солтүстік Қазақстан, Қызылорда, Ақмола
және Павлодар облыстарының үлесіне, барлығын бірге
алғанда, барша инвестициялардың
1,2% -і ғана тура келеді.
2010-2012 жылдарда облыстарда
тұрғын үй құрылысына салынатын инвестициялар
көлеміне назар аударсақ. Республика аймақтарының
барлығында дерлік 2011 жылы тұрғын үй құрылысына
салынатын инвестициялар көлемі өскен. Ол кезде айтарлықтай
өсу: Алматы қаласы (53%), Павлодар облысы (107%),
Қарағанды облысы (57%), Батыс Қазақстан (54%),
Ақмола облыстарында (31%) байқалды.
2012
жылы 2011 жылға қарағанда облыстар бойынша тұрғын
үй құрылысына салынатын инвестициялар көлемінде
төмендеу байқалады. Олар Алматы,
Астана қалалары (14%), Қарағанды облысы(13%) ал Алматы облысы
(10%).
Қазақстан Республикасы Статистика
агенттігінің деректері бойынша республиканың тұрғын
үй секторының жалпы алаңы
2010 жылы 271,7 млн. шаршы
метрді, ал 2012 жылы 303,3 млн. шаршы метрді құрайды, оның
ішінде 264,9 млн. шаршы метр немесе 97,5 % тұрғын үй жеке
меншікке тиесілі.
Жергілікті атқарушы органдардың (ЖАО)
деректері бойынша КПТҮ-ге жататын тұрғын үй
қорының 50,1 млн. шаршы метрі немесе 32 % күрделі
жөндеудің жекелеген түрлерін жүргізуді талап етеді, ал
3,8 млн. шаршы метр (2 %) бұзылуға жататын, одан әрі
пайдалануға жарамсыз авариялық тұрғын үйлер.
2013 жылғы қаңтар-маусым
айларында пайдалануға берілген жаңа
ғимараттардың жалпы көлемі 3866,0 мың ш.м. болды.
Пайдалануға берілген тұрғын үй
ғимараттарының жалпы көлемі 2012 жылғы
қаңтар-маусым айларымен салыстырғанда 4,1% азайып, 2 912,6
мың ш.м. құрады. Тұрғын үй
ғимараттарының жалпы санынан 11 612 жеке меншік үй, 231
көппәтерлі үй пайдалануға берілді.
Сурет
1.ҚР-да пайдалануға берілген тұрғын үй
ғимараттарының жалпы көлемі
Тұрғын үйдің көп
бөлігін – 2609,8 мың ш.м. немесе 89,6%-ын жеке құрылыс
салушылар, оның ішінде халық – 1792,8 мың ш.м.
пайдалануға берді, бұл пайдалануға берудің жалпы
көлемінің 61,5% құрайды.
Барлық
инфрақұрылымды жаңғырту және тиімді
тұрғын үй қатынастарының үлгілерін жасау
азаматтарға сапалы қызметтер алуға және
коммуналдық кәсіпорындардың тиімді жұмысын қамтамасыз
етуге мүмкіндік береді. Ал, тұрғын үй саласындағы
инновациялық технологиялар ресурстық және энергоүнемдеу
мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі.
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1.Қазақстан
Республикасының тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылығын жаңғыртудың 2011 - 2020
жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 сәуірдегі № 473
Қаулысы
2.«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» атты
Қазақстан халқына Жолдауы, 2011 жылғы 28
қаңтар
3.
У.А.Аманбаев. Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы.
Алматы: «Бастау», 2012.