Бейбітбекқызы Әсел

Нархоз университет, Казахстан

Бейдағдарыстық басқару жүйесінің диагностикасы және ерекшеліктері

Нарықтық экономика банкротты диагностикалау мақсатында көлемд іқаржылық жүйелер әдістерін және дағдарысқа уіп-қатерлерінде басқару шешімдерінің әдістемесін әзірледі. Бұл әдістер тек жағдайларға ғана емес, сонымен қатар дағдарыстыңайқын болуы және тұрақтандыру кезінде шұғыл шараларды қабылдаған кезде қолданылады, өйткені нарықтық шарттар мен қызметет етін көптеген компанияларда жағымсыз факторлардыа лдын-ала анықтау мүмкіндіктері бар.

Бейдағдарыстық басқару бұл белгілі бір компаниядың бейдағдарыстық рәсімдер және қатысты әдістер мен оларды іске асыру шараларының жиынтығы болып табылады. Жалпы бейбағдарыстық басқару – микроэкономикалық санат, ұйымның оңалту және таратылу сатысында пайда болатын өндірістік қатынастарды көрсетеді.

Компанияның қалпына келуіне бөгеттерді анықтайтын және алдын-алатын, шараларды радикализациялайтын және төлемқабілеттілігін қалпына келтіретін функционалды аспекттерді осы бейдағдарыстық басқару өзектендіреді. Көптеген авторлардың ойынша даму сатысына жетіп, өмірлік цикілі өрлеген кәсіпорындардың диагностика жасау қажеттілігі, экономикалық жағынан дағдарысқа ұшырауы өндіріс жүргізуге және кредиторлармен есептесу үшін ақшақаражаттарының жетіспеуінен деген пікір білдіреді.

Сыртқы факторлар: экономикалық жүйенің түрлері; несиелік саясаттың теңгерімсіз болуы және оның мүлдем болмауы; табыс деңгейі; компанияның сатып алушыларының төлемқабілеттілік сұраныстың мөлшері; экономикалық циклдің фазасы; саяси-заңды тұрақсыздық және мемлекеттік реттеудің экономикалық белгісіздігі; инфляцияның мөлшері және қарқыны; өндіріс циклінің ғылыми-техникалық және ақпараттық дамуы; әлеуметтік мәдениеттің сатысы; халықаралық бәсекелестік.

Ішкі факторлар: компанияның нарықтық философиясының қате болуы; оның әсерінің қағидаларының дұрыс еместігі немесе мүлде болмауы; ресурстарды керекті бағытты қолданбау, өнімдердің төмен сапасы; басқарудың және маркетингтің төмен деңгейі; компанияның технологиялық құрылымындағы ұйымдық және басқарушылық мәдениеттің сайкелмеуі. Төмендегі 1-суретте бейдағдарыстық басқарудығы диагностиканың процессі көрсетілген.

Бағыт

Типі

Түрі

Нәтижесі

1-сурет Бейдағдарыстық басқаруындығы диагностика процессі

Жоғарғы суретте көрсетілген бейдағдарыстық басқару диагностикасының процессінің бағыттарының ішінде ең өзектісі превентивті болып табылады.

Бейдағдарыстық басқару жүйесі өзара байланысты элементтерді құрайды. Оларға: мақсат,қағидалар, функция,критерий, қаржылық-экономикалық және әдістеме құралдар жатады. Бейдағдарастық басқару жүйесінің құраушы элементі – оның функциялылығына қол жеткізу үшін мақсатын анықтау және оны ұйымдастыру.

Сонымен бейдағдарыстық басқару жүйесінің мақсаты дағдарыстық құбылыстардың қолайсыз мүмкіндіктерін анықтау және дағдарыс факторларын ұйымның болашақ дамуына қолдану.

Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы басқару жүйесін ұйымдастыру және жүргізудің басты мақсаты нарық сұранысына лайықты оның құрлымын қайта ұйымдастыру. Яғни, алдыға қойған тапсырма мен мақсаттар иерархиялық жүйеге көшеді. Басты мақсат бейдағдарыстық басқарудың негізгі мақсаты арқылы жүзеге асады: ұйымның әлеуметтік әсерлерін және дағдарысқа ұшырауын болдырмау ; жақсартылған санациялық шаралар жүргізу;ұйымның төлемқабілеттілігін қалпына келтіретін шынайы мүмкіндігі жоқ және келешексізді жою.

Ұйымның банкротқа ұшырауы жағымдсыз әлеуметтік мәселелерге соқтырады. Сондықтан, нарық экономикасы дамыған елдерде, оларды банкротқа ұшыраудан сақтап қалу және алдын алудың механизмдері бар.

Қорыта келе кәсіпорындардың банкротқа ұшырау себептері: стратегиялық қателіктер, жалпы басқару проблемалары, есептік – қаржы жүйесі және практикадағы кемшіліктер және т.б. болып табылады.

Литература:

1 Мухамбетов Т.И. , Нукушев А.Г. Банкротство и антикризисное управление (Учебное пособие). – Алматы, 2000.

2 Алексеев Н.А. Управление предприятием в кризисной ситуации // Проблемы теории и практики управления. - 2008. - №6.

3 Таль Г.К. Антикризисное управление. - М., 2006.

4 Кожевников Н.Н. Основы антикризисного управления предприятием. - М.:Академия, 2007.