Әбілқасым А.Б., Таласов М.Ж., Аширхан Ж.А.

ХГТУ, Қазақстан Республикасы, Шымкент қаласы

ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫ ЖАСАУДА МАРКЕТИНГТІК ЗЕРТТЕУЛЕР

Кәсіпкерлік қызметті тиімді ұйымдастыру үшін бизнес-жоспарды жасау кезеңінде маркетингтік зерттеулер, кәсіпорынның нарықтық мүмкіндіктерін, шығарылған өнімге сұранысты бағалау, әр түрлі нарықтарға тауарларды өткізу әдістері маңызды орынды алады (1-сурет).

1 сурет - Нарықтық жағдайларды зерттеудің негізгі бағыттары

Маркетингтік зерттеулер кезінде төменде келтірілген мәліметтер жан-жақты көрсетіліп, ал соның негізінде кәсіпорын өнімін сату көлемдері қалыптастырылады:

- нарыққа кіру стратегиясы;

- ұсынылатын тауарлар үшін төлем тәртібі;

- жоспарланған мерзімдер бойынша сату көлемдері.

Нарыққа тауарлардың енуі маркетингтің жеке сатуы, жарнама, тауарды өткізу және қоғамдық ойды қалыптастыру сияқты әдістермен қамтамасыз етіледі.

Жеке сату дегеніміз фирма агентінің болашақ сатып алушымен жеке қарым-қатынас процесінде жүзеге асырылатын қызметі. Оның мақсаты жоғары рентабельділік принципін ескере отырып, өзіне қажетті тауарды сатып алу үшін клиентке көмектесу болып табылады. Бұл кезде тауар немесе қызметке деген меншік құқығының өтуі жүзеге асады. Жеке сату арқылы клиенттің ойына тікелей әсер етіледі. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде макетингтің бұл әдісі кең өріс алды. Әсіресе, ол жеке тұтыну тауарларын сатуда қолданылады.

Кәсіпорынды жарнама ету құралдары болып келесілер табылу мүмкін:

- баспа құралдары (газет, журналдар, кітаптар);

- баспа жарнамасы (плакаттар, каталогтар, проспекттер, визиткалар);

- сыртқы жарнама (ірі көлемдегі плакаттар, электрленген бағдарламаланған жазуы шығатын паннолар және т.б.);

- көліктегі жарнама (көлік құралының ішінде және сыртында, темір жол және автовокзал аялдамаларында, аэро- және теңіз порттарында);

- экранды жарнама (кино- және тележарнама, слайдтар);

- радиожарнама.

Нарықты және оның сегменттерін зерттегеннен кейін және оларға тауарлар өтудің маркетингтік стратегиясын анықтағаннан кейін сатудың болжамды көлемдерін, ал одан кейін сатудан түскен табыстары анықталады.

Бірақ бұндай бағалаулар бірреттік және қорытынды акт болып қоймайды, кәсіпорын қуатына өндіріс технологиясына және нақты бағаға байланысты өзгеріп отырады. Сондықтан сату және өнімді өткізуден түскен табыстардың бағдарламасын жасау тек бизнес-жоспарды бітіргеннен кейін соңына жетеді.

Маркетингтік талдау.

Кәсіпкер нарықты және оның өнімге деген қоятын талаптарын жақсы түсіне білуі тиіс. Бұл тарауда сіздің бизнесіңіздің болжамдалатын кірісіне баға беріледі. Бұл тарау мыналардан құралуы тиіс:

- өнеркәсіп секторын талдау, оның құрылымы бизнестің табысты болуына мол әсер етеді;

- тұтынушылар қажеттілігін талдау, өйткені бизнес нақты немесе сауда жасаушылардың немесе жеке меншік дүкені бар, өнімді қайта өңдеушілер болып табылатын көтерме сауда жасаушылардың және түпкілікті пайдаланушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруы тиіс;

- бәсекелестерді талдау. Нарықтық экономика дегеніміз – бәсеке екендігі белгілі. Аман қалу және табысқа жету үшін өз бәсекелестерін білуі, олардың бизнесті қалай жүргізуін анықтауы, басты табыс факторларын айқындауы тиіс;

- күшті және нашар жақтарды, мүмкіндіктер мен кауіптерді (КНМҚ) талдау, мұнда бұрын суретелген барлық аспектілер ескеріле отырып, қазіргі және потенциалды нарықтарды зерттеуге негізделген талдау жасалады. Осы талдау бизнестің салыстырмалы артықшылықтарын айқындау құралы қызметін атқарады.

Маркетингтік стратегия.

Маркетингтік стратегия төрт негізгі компоненттен тұрады:

- өнім-микс – «өнім» «физикалық күйдегі өнім плюсті» білдіреді. «Плюс» бәсекелестерден ерекше өзіңіздің имиджін жасауға көмек береді;

- орын/бөлу – микс: бөлу каналдары өнімді таңдау, оны нарыққа шығару, баға тағайындау стратегиясына айтарлықтай әсер етеді;

- өткізу-микс: нарықтық экономикада нарыққа шығуда шешуші роль атқарады. Оған әрдайым көңіл аудару керек. Нарыққа шығарудың негізгі әдістері болып жеке сатулар, жарнама, нарыққа шығу және қоғаммен байланыс табылады;

- баға-микс: ең күрделі компоненттердің бірі болып табылады, себебі бизнес мақсаттары, сыртқы факторлар (бәсекелестер, тұтынушылар және т.б.) және ішкі факторлар (өндірістік шығындар және т.б.) сияқты элементтер ескеріледі.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Москвин В.А. Кредитование инвестиционных проектов: Рекомендации для предприятий и коммерческих банков./ - М.: Финансы и статистика, 2011. –С.240.

2. Бобаканова Ж.О. Кредитные риски в банковской сфере и критерии рейтинга банков.//Банки Казахстана. – 2013. - № 7. – С. 13-20.

3. Дауранов И. Микро финансирование: зарубежный опыт и ситуация в Казахстане.//Вестник предпринимателя. – 2013. - № 9. –С. 31-36.