Салғараева М.И., Алтынбекова Ж.Т.

Тараз инновациялық- гуманитарлық университеті

АҚПАРАТТЫҚ ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ КӨМЕГІМЕН АҚПАРАТТЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘСІЛДЕРІН МЕҢГЕРУ ДЕҢГЕЙІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Дайындық базалық нұсқа ішілік курс әр ұстазға АКТ амалының көмегімен ақпараттық қызметтің ұйымдастыру тәртібінің игерілуінің аз деңгейін қамтамасыз етуі керек. Ұстаздың кәсіби қызметіндегі АКТ амалдарының тәжірибелік қолданылуына дайындық нәтижесін бағалауды АКТ амалының көмегімен ақпараттық қызметтің ұйымдастырылуы тәсілін игеру деңгейімен бөліп көрсетеміз.

Таңдалған деңгей үшін шарт санасы ретінде АКТ амалдарының көмегімен ақпараттың қызметінің жүзеге асуы кезінде әрекеттің сезінуі және дербестік деңгейін таңдаймыз. В.П.Беспалько ұсынған әрекет деңгейінің жүйесінің бейімделуін ақпарат қызметінің төрт деңгейіне бөлеміз – репродуктивті (көшірме), бейімділік, эвристикалық, шығармашылық.

Көшірме деңгейде ұстаз АКТ-да қолдану аймағында бөлшек білімдерді иеленеді, АКТ амалдарын ақпарат қызметінде толық сезініп орындамайды – берілген алгоритм немесе басқа беттердің әрекеттерін көшіреді; оқуда АКТ амалдарын қолдану мотиві ( амалы) әлсіз немесе болмайды.

Ұстаз бейімделген деңгейге жету кезінде алған білімін қолдануға саналы түрде дайын болады, алынған жаңа ақпарат қызметінің тәсілін береді, бірақ ұқсас жағдайлар болады, олар: талдау мен өзін-өзі бақылауды жүзеге асыруды білу; қойылған талаптардың шешілу үрдісінде жекешілікті көрсетуі; кәсіби қызметтегі АКТ-ні қолдануға бағыттылық.

Эвристикалық деңгей ұстаздың терең және берік білім икемін көрсетеді; ол қойылған талаптарды шешу үшін АКТ амалдарын дара қолдануы мүмкін; онда нақты талаптарға бейімделу мен қолданылуының қабылданған әдістерін дұрыс пайдаланады; АКТ аймағында өз білімін жоғарылатуды кәсіби қызметтегі АКТ-ны қолдануда бағыттылық байқалады, онда ұстаз АКТ-ның жаңа амалдарына өзіндік икемделуі керек.

Шығармашылық деңгей белсенді шығармашылықтың жоғарғы деңгейінің жетістік көрсеткіші болып табылады. Ұстаз АКТ амалдарының ақпараттық қызметтерін кең кешенді түрде қолдануға дайын және өз алдына жеке талап қоя алады, әдістерді таңдап және олардың шешімі үшін амалдар таңдайды, таңдалған әдістерді қолданудың нәтижесін бағалайды; шығармашылық қызметке бағытталады – жаңа ақпараттар алады, АКТ амалдарын қолдану жүйесін өзі өңдеуге мүмкіндігі болады.

Сонымен бірге ұстаздың қызметі екі деңгейде жүзеге асуы мүмкін:- эмпирикалық және саналық. АКТ амалдарының көмегімен ұстаздың ақпараттық қызметінің эмпирикалық деңгейі сыртқы пәндік қызметті игеруді ұйғарады, сонымен бірге тәжірибелік логикалық әрекетке әдістемеленгенде оқу-тәрбиелік үрдіс компоненттері мен жаңа ақпараттанған, коммуникацияланған технологияның арасындағы заңды байланысты түсіндірмейді. Осындай деңгейді меңгерген студент сол немесе өзге ақпараттанған білімді мақсатты қолдануына негіздемейді, неге сол әрекет тәсілі таңдалғаны және өзге әрекеттерді көшіруді негіздемейді.

Эмпирикалық қызметте ұстазды дайындау репродуктивті және профильді деңгейіне сәйкес келеді.

Саналы әрекет бағдарлаушы нәтижеге алып келетін, саналы мақсатқа бағынышты үрдіс. Оқу тәрбиелік үрдістегі АКТ–ны қолдану бойынша әрекетін қабылдаудың саналы деңгейі сыртқы пәндік әрекет теориялыққа ауысатын білім мақсатындағы қолданылуды ұсынады. Сондықтан әрекеттің ойлаған мақсаты жүзеге асуы мүмкін, АКТ амалдарындағы сол немесе өзге қолданылған бағдарланушы нәтижелері жүзеге асуы мүмкін, қолданудың шарты бағаланады.

Саналы әрекет ұстазды дайындайтын эвристикалық және шығармашылық деңгейіне сәйкес келеді.

Деңгейлердің аралық шекарасын жеткілікті шартты белгілейміз, ал білім, ниет, икем кешендері білімнің ақпараттануының дәрежесіне қарай өзгеріп отырады.

Ұстаз қызметіндегі АКТ-ны қолдану мүмкіндіктерін талдау деңгейдің бейнеленуіне сәйкес білімді ақпараттандырудың жаңа кезеңіндегі АКТ амалдарының көмегімен ақпарат әрекеттерінің әртүрлерінің жүзеге асуның нақты тәсілін анықтайды.

Педагог келесідей ниет, икемдерге ие болуы керек:

I. Ақпаратты жинау, іздеу шараларын қолдануы бойынша

§ Ақпаратты енгізу шарттарын қолдану – сканер, санды сурет, видеокамера, МIDI-құрылғы, микрофон және т.б, олар мәтінді, дыбысты, графикті, видео ақпараттарды енгізу үшін керек;

§ Ақпарат – іздеу жүйесін және ақпарат іздеу үшін интернеттің іздеу ресурстарын қолдану;

II. Ақпаратты сақтау шараларын қолдану бойынша

§ Қарапайым құрылымды мәліметтерді сақтауды ұйымдастыру үшін мәліметтер базасының басқару жүйесін қолдану;

§ Электронды құжаттарды, мәтінді, дыбысты графикалы және видеоақпараттарды құру үшін қажет шараларды қолдану;

§ Электронды құжаттардың иерархиясын (шежіресін) құру үшін гипербайланысты қолдану;

§ Оқу белгіленуінің ақпараттарын жинау үшін интернеттің ақпараттық ресурстарын қолдану;

III. Ақпаратты өңдеу шараларын қолдану бойынша

§ Оқу мекемелерін басқаруды автоматтандыру үшін АКТ шараларының дайын бағдарламаларын қолдану;

§ Сабақта оқу белгіленуінің мультимедиалық бағдарламалық шараларын қолдану, олардың сапасына тәжірибелік бағаны жүзеге асыру;

§ Оқу белгісінің бағдарламалық шараларына қойылған талаптарды сақтай отырып, бағдарламалық шараларының мультимедиалық фрагментінің қойылымын өндеу;

§ Өңдеудің көрінетін шарасының көмегімен бағдарламалық шараның мультимедиалық фрагментін жүзеге асыру, жасау;

§ Сабақта интернеттегі ақпараттың өңделген ресурстарын қолдану;

IV Ақпаратты беру шараларын қолдану бойынша

§ Сабақта және жеке қызметте компьютерлік желінің базалық шараларын қолдану;

§ Компьютерлік сыныптарды сабақ өткізу үшін «Виртуалды сынып» түріндегі жүйені қолдану;

§ Интернеттің коммутативті ресурстарын қолдану: электронды пошта жүйесі, оқуды жетілдіру мақсаты үшін ақпараттандырылған өзара әрекет үшін чаттарды қолдану.

Сонымен, АКТ шараларының көмегімен ақпарат қызметін ұйымдастыру тәсілін қабылдаудың 4 деңгейі бар. Репродуктивті (көшірме) деңгейде ұстаз тек ақпараттық қызметтің тәсілінің елесі болады, ол бейімделу деңгейге жеткенге дейін жаңа жағдай тәсілін қолдануы мүмкін. Эвристикалық деңгейде ұстаз алдына қойылған тапсырманың шешімін табу үшін, олардың тәсілі мен қолданылуын ескере отырып, АКТ шараларын жеке өзі қолдана алады. Шығармашылық деңгей АКТ шараларын қолданатын ақпараттық қызметтегі ұстаздың кең кешенді қолданысына ие, ол өзі жеке дара тапсырма қойып, оны шешу үшін әдістер мен шараларды таңдай алады.

АКТ-ны қолдану мүмкіндіктерін талдау нәтижесінде ұстаздың қызметі жалпыға бірдей ақпараттық қызметтің әр деңгейіне қарай анықталады, онда дайындық курсының базалық нұсқа ішілік мазмұнының негізгі бөлігі болып икем мен ниет кешендері анықталады.