П.ғ.магистрі
Тазабекова А.С.
Абай атындығы Қазақ
Ұлттық Педагогикалық университеті, Қазақстан
Бастауыш сынып «Ақпараттық мәдениет негіздері»
пәнін оқытудың кейбір мәселелері
«Қазақстан Республикасының
2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму бағдарламасында»
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың
қарқынды дамуы және бейімделуі экономикалық
көрсеткіштерге ғана емес, адамдардың өмір сүру
салтына да әсер етіп, қоғамды жаңғыртудың
маңызды факторы болатыны белгіленген [1]. Осыған орай
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту
қазіргі Қазақстанның экономикасы және
азаматтарының өмірі үшін өте маңызды екендігін
айқындайды. Ал республикамыздың болашақ білімді де дарынды
азаматтары бүгінгі таңдағы бастауыш сынып оқушылары
екені даусыз. Сондықтан да АКТ-ны бастауыш сынып сабақтарында
қолдану осы міндетті шешудің алғышарты екендігін де
жоққа шығара алмаймыз. Соның ішінде информатика
пәнінің алатын орны ерекше.
«Ақпараттық мәдениет
негіздері» пәнін бастауыш мектепте оқыту
бағдарламасының түсінік хатында былай делінген: Бiлiм
берудегi ақпараттық технологияның ЮНЕСКО институтының “Бастауыш бiлiм берудегi информатика” (Бастауыш
білім берудегі информатика. Ұсыныстар. ИИТО. – М. 2000, 94 бет) ұсыныстарын, информатиканы оқыту
тәжiрибелерiн талдау қорытындыларын және компьютердiң
дидактикалық мүмкiндiктерiн негiзге ала отырып, 1-4 сыныптарда «Ақпараттық мәдениет негiздерi» пәнiн
оқытуды ұсынып отырмыз [2]. Пәннiң
мазмұнын құрастыру бағытында оқушылардың
ойлау қабiлетiнiң математикалық негiздерiн
құрайтын ақпараттық мәдениет
пәнiнiң iргелi
ұғымдарын меңгерту басшылыққа алынған.
Психолог ғалымдардың тұжырымдамасы бойынша адамның
жинақтаған бiлiмiнен гөрi, оның ойлау
қабiлетiнiң дамуы, талдау жасай бiлу қабiлетi, алынған
ақпараттарды жалпылау және шешiмдер қабылдай бiлу
сияқты қасиеттермен қарулануы қажет. Осы тұжырым
негiзiнде пәннiң негiзгi мақсаты алынады. Пәннiң
негiзгi мақсаты – жаңа буынды ерте жастан бастап
жүйелi ойлау қабiлетiн қалыптастыру. Аталған
мақсаттан келесi мiндеттер шығады:
-
оқушылардың логикалық және
алгоритмдiк ойлау қабiлетiн дамыту;
-
оқушылардың компьютерлiк сауаттылығын
дамыту;
-
оқушылардың коммуникативтiк (тiлдiк) ойлау
қабiлетi мен шығармашылыққа бейiмдiлiгiн дамыту;
-
оқушылардың
жүйелiк-ақпараттық бейнесiн, ақпараттық
мәдениетiн қалыптастыру және олардың өзiн-өзi жетілдіре отырып
қызмет субъектiсi деңгейіне көтерілуін қамтамасыз ету
деп көрсетілген.
Осыдан-ақ бұл пәнді интерактивті
құралдардың көмегінсіз
оқытудың мүмкін еместігін байқауымызға
болады. Сондықтан оқу
материалдарының мысалдары, түсіндіру тәсілдері,
тапсырмалары анимациямен көрсетілсе,
оқушылардың тақырып мазмұнын жеңіл
түсінуіне және оларды ұзақ есте сақтауына
көмегін тигізеді. Анимациялық көрнекіліктер
мұғалімнің жұмыстарын жеңілдетіп, оқушылардың сабаққа
және пәнге деген қызығушылығын арттырады. Осы
орайда бастауыш сыныптарда
информатиканы оқыту барысында интербелсенді тақтаны
пайдаланудың мүмкіндігі зор екені айтпаса да түсінікті.
Себебі ол сабақта мұғалімнің
оқушылармен бірлесе отырып, күтілетін нәтиженің
өзіндік жүйесін құруға, оқу үлгерімі
әртүрлі оқушыларға арналған дидактикалық
материалды қолдануға мүмкіндік береді. Мысалға 3
сыныптың Ақпараттық мәдениет негіздері пәніндегі
«комбинатоика» тақырыбында мынадай тапсырмалар берілген: Сандарды
үйшіктерге орналастыр. Орналастырудың
мүмкін жолдары қанша делінген? Осы тапсырманы орындату барысында
интерактивті тақтадан көрсете отырып және орындатып, неге
олай ойлайтындығын, неліктен нәтижесі бұлай болып
шыққандығын дауыстатып айтқызса тақтадағы
оқушымен қатар басқа балаларға да қызықты
әрі түсінікті болары сөзсіз. Сонымен қатар басқа
оқушылардың да қызығушылықтары оянып бірінен
кейін бірі тапсырманы орындауға құлшынатындықтары аян [3].
Сол сияқты 2, 3, 4
тапсырмаларды да осы ретпен немесе жарыс түрінде «Кім жылдам» ойыны
арқылы ұйымдастырып жіберсе оқушылардың біріншіден
пәнге деген қызығушылығы артады, екіншіден топ алдында
өз пікірін айта алуға деген сенімділігі беки түседі, сонымен
қатар ақпараттық коммуникациялық технологияны
өздігінен игере алу дағдысы жетіле түседі. Осы орайда
бағдарламада берілген мәліметтермен шектеліп қана
қоймай қосымша тапсырмалар ойластырылып, бүгінгі
тақырыпты түсінгендігінің нәтижесін анықтау
барысында 3-4 нұсқалық тест тапсырмасын орындатып жіберсе
нұр үстіне нұр болары хақ. Ендігі жерде «PAINT»
графикалық редакторы тақырыбында берілген «жазуды қою» сабағын түсіндіру барысында
мұғалім бұл жерде
оқушыларға тек былай жаса немесе мына белгіні бас деп айтып
тұруы қажет болады. Тіпті болмаған жағдайда
мұғалім әр баланың қасына келіп
оқушылардың нені түсінбей жатқандығын тікелей
бақылап тұруы, я болмаса әр балаға жеке-жеке
қасында тұрып үйретуі керек болады. Бұл жағдайда
мұғалім қаншама уақытын жоғалтқан болар еді
және мұғалім бір балаға түсіндірем дегенше
басқа балалардың төзімдері таусылып мазасыздана шулай
бастаушы еді. Ал осы тапсырманы интерактивті тақтамен
балалармен қоса бір мезетте бірге практикалық түрде жасап
көрсетіп отырса, оқушыларға анағұрлым
түсінікті, анағұрлым қызықты болатыны
сөзсіз. Сонымен қатар түсінбей жатқан
оқушыға сол мезетте қайталап көрсетуге немесе
тақтада оқушының өзіне тікелей бағыт бере отыра
жасатуға болушы еді. Бұл жағдайда ақпараттық
коммуникациялық құрылғының атқаратын
қызметі орасан зор болмақ. Бұл әрине өз кезегінде
бастауыш сынып мұғалімдерінен біріншіден компьютерлік
сауаттылықты, екіншіден ақпараттық коммуникациялық
технологияларды жетік меңгеруді талап ететіні сөзсіз.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі
Стратегиялық даму бағдарламасы.
2. Бастауыш білім берудегі информатика. Ұсыныстар. ИИТО. – М. 2000, 94
бет
3. Е.Қ.Балафанов және т.б. Ақпараттық мәдениет
негіздері. Әдістемелік нұсқау
1-4 сыныптар. А., 2010ж -195б