Смағұлова Қ.Қ., аға оқытушы, Ғаббасова Г.Н., студент,

Жекеева Ш.Е. студент, Шошымбекова Г.Т. магистрант

Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті

Металлургия саласына арналған байланыс жүйесі

smagulovakk@mail.ru, flower_kz@mail.ru, Zstarlight@mail.ru

Қазақмыс – Қазақстандағы ірі мыс өндіруші компания, ол осы саладағы аса ірі он әлемдік өндірушілер қатарына кіреді. Мыс өндіру бөлімшесінің өндірістік алаңқайлары Қазақстанның барлық аймақтарында орналасқан, оның ішінде 15 карьер мен жерасты кендері, 10 кен байыту фабрикасы және 2 мыс балқыту кешені де бар. Мыс болімшесінің иелігінде көмір шахталары мен электр стансалары бар. Олар кәсіпорындардың қызметін жүзеге асыру үшін қажетті көлемдегі электр қуатын жеткізеді, ал артық көлемдегі электр қуаты сатылады.

Автоматика, телекоммуникация және компьютер жүйесінің басқармасы АТКЖБ мен Балқаш мыс балқыту зауытымен БМЗ арасында байланысты қамтамасыз ету үшін басқаруды тасымалдау жүйесін жаңарту қажет. 1суретте металлургиялық комбинаттағы диспетчерлік байланыстың функционалды сұлбасы көрсетілген. Диспетчерлік байланыс прокатты, құю және балқыту цехының арасында жүргізіледі.

Диспетчерлік байланыс цехтың диспетчерiне үстелік цифрлық пульт көмегімен жүйенiң кез келген абонентiмен байланысып, сонымен бiрге дауыс күшейткіш байланыс бойынша хабарлама жасауға көмегiмен мүмкiндiк бередi. Байланыс жүйесi құрамында өнеркәсiптiк аймақтарда жұмыс iстейтiн жылжымалы объекттердiң арасындағы сымсыз байланыстарды қамтамасыз ететiн iздестiру және кранды радиобайланысы жоқ.

Ұсынылатын жүйе байланыстың келесi түрлерiнен тұрады: дауыс күшейткіш, iздестiру, диспетчер және кранды радиобайланысы. 1 суретте металлургиялық комбинаттың диспетчер байланысының функционалдық сызбасы көрсетілген.

Бірінші суретте көрсетілгендей, конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйеге осы жобада қосылады.

Сурет 1 – Метталургиялық комбинатының диспетчерлік байланыстың функционалды сұлбасы

Ұсынылатын техникалық шешiмнiң негiзi процессорлық төлемнiң сақтауымен INTRON-D цифрлық коммуникациялық жүйе болып табылады. Суретте көрсетілгендей конструктивті цифрлық коммуникациялық жүйесіне келесілер қосылады: 48 пернелі DT 48 үстелді диспетчерлік пульттер, үш салынатын 32 пернелі DE диспетчерлік пульті, 6 тура байланысы бар сыртқы ауа райына қарамастан жұмыс істейтін сыртқы цифрлық байланыс құралдары, МАТС (Мемлекеттік автоматтық телефонды станса) жүйесімен интеграцияландыруға мүмкіндік беретін S0 шинасы, үш негiзгi радио жүйелер, алып жүрiлетiн байланыс құрылғылары, кранды байланыс құрылғылары, 250 DVE 01 күшейткіштері, конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйесінің үзіліссіз жұмыс істеу жүйесі.

INTRON-D конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйесі IP55 қорғаныс класы бар жабылатын металл шкафқа орналастырған және -10-нан +35 °С температура аралықта жұмыс iстей алады.

Конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйе диспетчерлік радиобайланыс жүйесiнде болмаған ыстық тәртiпте және барлық жүйенiң апатсыз жұмысын қамтамасыз ететiн қайталанған процессорлық платасы бар. Барлық ең маңызды компоненттер, шеткi құрылымдар және жүйенiң кабелдiк трассалары жұмыс уақыты бойы тексерiліп отырады. INTRON-D электрондық блоктарында жұмыс жасамайтын блоктi iздеп тауып және оның алмастыруын жасауға жылдам мүмкiндiк беретін штаттық және қауіпті жұмыс тәртiптерiнің жарық индикациясы бар. Басқару жүйесi қателер туралы барлық хабарламаларды жадқа сақтап қояды. Бұл хабарламалар жадта қателердің бүкіл жүйеге әсер етуіне тәуелсiз жіктелінеді. Жүйедегі ақаулықтар туралы дабылдар төмендегiдей бекiтеледi:

- жүйелік ОПҚ SRAM ЖСҚ платасына ақпаратты жазумен;

- процессордың тізбекті интерфейсы арқылы ДК хабарламалар шығарумен. ДК ID Designer хабарламаларды тіркейтін бағдарламалық қамтамасыз ету болады ;

- электронды пошта арқылы істейтін алыстан әкімшілік жүйесі арқылы ДК хабарламалар шығарумен.

Конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйе барлық цехтың үзiлiссiз технологиялық байланысуды және жүйенiң абоненттерi барлық кәсiпорынның абоненттерi үшiн белгiлi болуға мүмкiндiк беретін кәсiпорынның желiсiне қосылуын қамтамасыз етедi.

Технологиялық пульттер, жұмыс орындарының және диспетчер арасындағы дауысы жоғары сөйлейтiн байланыс конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйеге қосылған және пульттарда орнатылған DE және DT типті цифрлық немесе аналогты байланыс құралдары іске асады. Қатты шаң басатын құю цехы үшiн жарылыстан қорғалған DA және DX типті байланыс құрылғылары қолданылған.

Хабарлау және қызметкерлерді цех ішінде iздестiруi үшiн дауыс күшейткіш конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйеде орналасқан 250 Вт қуатты 250 DVE 01 күшейткiштерiнен және цехтарда орнатылған рупор дауыс зорайтқыштарынан тұрады.

DТ топтамасының үстелдік цифрлық диспетчер пульттерi диспетчер тармақтарында, басқару тармақтарында, бақылау-өлшеу тармақтарында, командалық тармақтар үшiн т.б қолдануға арналған. Құрылғы жазулар үшiн өрiстерi бар 112 мембрана пернелерiне дейiн кеңидi.

Егер құрылғы механикалық әсерге тисе болса, сол жағдайда, ол сыртқы әсерлерден қорғайтын мембрана қабыршағы бар батырмалы пернетақта орнына алмалы-салмалы ауыстырып қосқыштармен жабдықтандырыла алады. Үстелдік орындалуы бар DT типті және салынаты орындалуы бар DE типті байланыс құрылғылары соққыға төтеп беретiн пластмассадан iстеп шығарылған.

Байланыс құрылғылары бiр перненi басу арқылы симплексті немесе дуплекстi тікелей сөйлесуді орнатуға, дауыс күшейткіш бойынша хабарламалар жасауға, дауыс хабарламаларын хабарландырлауға мүмкiндiк бередi. Осы байланыс құрылғыларында жиналмалы бекiткiштi қолдануы бар иілгіш кронштейнге құрастырылған динамикалық микрофон бар. Орнатылған дауыс зорайтқышты қосу, ажырату және дауыс қаттылығын анықтау функционалдық пернелер көмегiмен іске асады. Әрбiр перне бiр абоненттiң шақыруы, абоненттердiң тобы немесе жүйелiк функцияның шақыруы үшiн бағдарламалана алады.

Байланыс құрылғысының ерекшеліктері :

- кiрiстiрiлген дауыс зорайтқыштың үлкен дыбыстық қысымы;

- микрофонның сезгiштiгiнiң деңгейiнiң құрамалы реттелуi болу мүмкiн;

- пайдаланулар. Микрофонның сезгiштiгi және микрофонның тағы басқа параметрлерi бөлек бекiтiледi;

- құрастырылатын қосымша дауыс күшейткіш бар байланыс құрылғысының пайдалануы ескерiлген;

- дауыс қаттылығының деңгейлерi бөлек бекiтiледi;

- байланыс құрылғысының дауыс күшейткіші және қосымша күшейткiштiң деңгейлерi тәуелсiз бекiтiледi;

- "белсенді" бөлiгі герметизацияланады.

Кранды радиобайланыс крандардың машинисттары арасындағы, тұрақты пульттердің жылжымалы радиостансаларымен, сонымен бiрге диспетчермен сымсыз байланыс орнтау үшiн арналған.

Жылжымалы радиостансаларының сипаттамасы:

- 5 тондық және PL сигналинг ;

- кәдiмгi тәртiпте 250 арналар;

- телефон желiсіне шығуы мүмкiндiгі;

- арналарды сканерлеу;

- шақыруға автожауаптың тәртiбi;

- MIL-810 C/D/E конструкция стандартына жауап бередi

- 12, 5/25 кГц бағдарламаланатын өткiзу жолағы;

- алфавиттық-цифрлық пейджинг;

- сөздiң талғағыштығының жақсартуы үшiн аудиосигналдың кiрiстiрiлген компандерi;

- эфир бойынша радиостансаның дистанциялық жауып тасталынуы/ашылуы Кабелдiк коммуникациялар тапсырма берушiнiң осы объекттегi тиiстi ресми кiру рұқсаттары, лицензия және жұмыс тәжiрибесі бар монтажшылардың жоба құжаттамасымен сәйкес iске асады

Цифрлық байланыс құрылғысын орнату үшін қимасы 0,6-дан 0,8 мм-ге дейін екі бұралмалы жұп керек ("фантомды" қоректену конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйеден осы желiлер бойынша беріледі). Қосымша құрылғыларды (дауыс күшейткіші, қосымша пернелi қосымшалар, сигналдық шамдар) қосу керек жағдайында екi қосымша өзегі керек болады. Конструктивтi цифрлық коммуникациялық жүйеден байланыс құрылғысына дейінгі максималды ара қашықтық 4 км болады.

INTRON-D жүйесінiң ортақ қоректенуi iшкi қоректену көзiнен iске асады.

Қоректенудi жүйенiң құрамы және функциялары:

- желiден 220 В кернеуімен қоректену кезінде 60 В сыртқы кернеуі (түзеткiш модульдар);

- буферлiк тәртiпте жұмыс iстейтiн 12 В аккумуляторлық батареялар (60 В ортақ кернеуiмен) ;

- батареялық сақтағыштар;

- батареялардың терең дәрежесiнен қорғау.

Жүйеге кiрiстiрiлген үзiлiссiз қуат беру көзi тапсырма берушi берген уақыт арасында негiзгi қоректенудiң жоғалуы жағдайында жұмыс iстеуге мүмкiндiк бередi.

Ұсынылатын жоба шеңберiнде жұмыс істейтін шеткi құрылғылар және платалардың қосылу арқасында 192 абоненттерге дейiн жүйенiң кеңейтiлуі мүмкiн. Кеңейту қосымша жобалаусыз біріңғайланған жабдықтың негiзiндеіске асады. Барлық шеткi байланыс құрылғылары сандық болып табылады және конструктивтi сандық коммуникациялық жүйесiмен тоғысқан жер бойынша бейiмделген. Осы жүйе бiртұтас желi болып табылады және байланыс орталығының бiр жедел кезекшісімен қызмет көрсете алады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Белоусов Б.П. Средства связи диспетчерского и технологического управления энергосистем. М.: Энегия, 1978.

2. Руководящие указания по проектированию электропитания средств диспетчерского и ттехнологического управления в энергосистемах. М.: СЦНТИ ОРГРЭС, 1974.