Болашақ ұрпақтың бойына елжандылық қасиетті қалыптастыру.

Кенжан А.М. п.ғ.к.,доцент ҚазМемҚызПУ.

Иманды ұрпақ –ұлтжанды

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: - Болашақ ұрпағымызды тәрбиелегенде,оларға жастайынан имандылық пен ұлттық қасиеттерді сіңіре білсек,сонда ғана біз ұлттық рухт дамыған,Отанының гулденуіне өз үлесін қоса алатын азамат өсіре аламыз,- деген болатын[1] Ол үшін ең әуелі жастарды бала кезінен ұлттық тәлім-тәрбиеге баулып,халқының салт-дәстүрін жақсы білетін саналы азамат тәрбиелеу қажеттігі туындап отыр.

Мемлекеті мәңгілік елдің ұрпағының тәрбиесі елжандылық сезімінің,рухы биіктігінің негізінде.Президентіміздің биылғы Жолдауының тағы бір ерекшелігі – Мәңгілік Ел құруды көздейтіні.Өйткені,бұл біздің отандық ортақ тарихымызға жаңа ұғым.Мәңгілік Ел құруға бағытталған ұзақ мерзімді стратегияны жүзеге асыру жөніндегі нақты бағдарлама.Бұдан бөлек Қазақстанның әлемнің ең дамыған мемлекет құру идеясыда жан-жақты мазмұндалған. Қазақстан ғасырға татитын ұлан ғайыр табыстарға жеткен тарихи жолдан өтті.Дербес даму жолының нысаны табылды,жаңғыру кезеңінен өтіп,жаңа заманауи белеске шықты. Ал осыдан 15 жыл бұрын қабылданған ұзақ мерзімді стратегия 2030 бізге даму жолымызды нақтылауға бағыт берді. Ел экономиясы дамып,дүние жүзіндегі алдыңғы 50 дамыған елдің қатарындамыз.[2]

Ғылым мен білімге,денсаулыққа баса назар аударылып,жаңа мектептер,ауруханалар,балабақшалар салынды.Мұның өзі ұзақ мерзімге жоспарланған 2030 стратегиясының межесінің бұрын орындалғанының белгісі.

«Тәуелсіз елімізді Мәңгілік ел ету жолында Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстанның 2050 стратегиясы осынау мәңгілік жолдағы буындар бірлігінің, ұрпақтар сабақтастығының көрнісі Тәуелсіз елді, өз қолымен құрған буыннан басталған ұлы істерді кейінгі ұрпақтың лайықты жалғастыратынына кәміл сенемін»-деген.Бабалардың ерлігі,бүгінгі буынның ерен істері және жас ұрпақтың жасампаздығы арасындағы сабақтастығы болса ғана біз «Мәнгілік ел» боламыз деген ұлағаты ұлы мақсаттарды негіздей келе,барлық буын өкілдеріне үн қатады. «Әсіресе, мемлекетімізді дамытудың қозғаушы күші – жастар»дейді. Елбасы Н.Ә.Назарбаев ендеше,білімге әрі ғылымға ұмтылған инновациялық жаңалықтарды меңгерген мамандарды даярлау мектептер мен жоғарғы оқу орындарында оқытушы профессорлық құрамның басты міндеті сайып келгенде, жолдауда көрсетілгендей Ел Президенті патриотизмді дамытуды,насихаттауды ұлтаралық татулықты,әр бір этнос өзінің дәстүрін,тілін сақтай отырып ұлттық тілдің дамуына ат салысуы керек дейді, бұл әрине, келешек ұрпаққа айтылған үндеу.[1]

Ел болу үшін бір үміт,бір мүдде,бір болашақ - ортақ арнада тоғысуы қажет. Ал Мәңгілік Ел болуды біздің ата-бабаларымыз сан жылдар бойы аңсап келді.Енді сол асыл армандарға жеткізу кейінгі ұрпақ, жастарымыздың еншісінде,Мәңгілік ел идеясы бойынша жастармен жұмыс күшейтілетін болады сол ретте әрине,біздің педагогтарымыздың атқаратын ролі мен міндеттері орасан зор.Оқушылардың ұлттық келбетін қалыптастыруда ұлтжандылық, патриоттық тәрбиенің мәні зор. Ұлтжандылық дегеніміз не, ұлтжандылық деген - ұлы сезім.Адамды ажарландырып,нұрландырып,жігерлендіріп, жібереді.Қазақ халқының саны тым аз,сондықтан біз ұлттың сапалы болуын ойлауымыз керек.Ол үшін нағыз білім болу керек.Тек диплом алу үшін білім алудың қажеті жоқ,білімнің ұшан-теңіз тереңіне бойлай білуіміз керек.Алаштың азаматтары сегіз қырлы,бір сырлы болған.Ұлтын сүйген адам ғана ұлт болашағын ойлай білген.Біз Қазақстанымызды жүрегімізбен сезініп келешек жастарға педагогикалық үрдіс барысында елжандылық сезімін сездіре білуіміз керк.Ұлт алдындағы міндетті- Қазақ елі алдындағы ұлы Мәңгілік Ел миссиясының шәкірті ертеңгі ел болашағын түсініп ,білімге талпынып еңбек етуі қажет.Патриоттық тәрбие -барлық тәрбие бастауы.Ал тәрбие Отаннан басталады.Отан дегеніміз-халық,халық дегеніміз- адам. [1]

«Халық кемеліне келіп өркендеуі үшін алдымен азаттық пен білім керек»- деп ұлы Ш.Уалиханов айтқанындай егеменді елдің ертенгі ұрпағының оқу –білім тереңдігімен өлшенеді.Адамның өмір сүруі мен еңбек етуіне лайықты жағдай туғызу, әлеуметтік азаматтық бостандық және жан-жақты рухани интеллектуалдық әлеуеттінің жетілу мүмкіндіктерін қамтамасыз етеді.Сонымен қатар адамның кәсіби біліктілігі мен білімділігін жетілдіру міндеттерін көздейді.Білім беру жүйесіндегі ұлттық және патриоттық қазыналар ретінде,жеке адмның рухани күш-қуат мүмкіндіктерін ашу , адамгершілік пен имандылық өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды дамыту үшін қажеттті жағдайларды жасауы,қоғамның және мемлекеттің алдындағы және құқықтары мен міндеттерің түсіндіруге ,сондай-ақ республиканың мәдени және қоғамдық экономикалық,саяси өміріне қатысуы болып келді.

Кезінде қазақ халқының зиялы азаматтарының бірі – М.Жұмабаев қазақтың ұлттық мектебінің моделін ұсынған болатын, «онда әрбір ұлттың баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет болғандықтан,әр тәрбиеші баланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбиелеуге мін – детті» деп атаған. Д.Міржақыпов мектептін мақсаты «Жалғыз құрғақ білімді үйрету емес, біліммен бірге жас ұрпақтың бойына ұлттық қасиетті қалыптастыра білуіміз қажет»деп айтқан.Тәрбиенің негізгі мақсаты-дені сау ,рухы биік,мәдениетті,парасатты,ар-ожданы мол,еңбекқор,іскер , басқада қасиеттері қалыптасқан ұрпақты тәрбиелеу.[3]

Ұрпақ тәрбиесі тілден басталады,ұлттық психология мен дүниетанымдық көзқарасын қамтамасыз ететін тіл ,сондықтан қоғамның басты мақсатының бірі-сәбиден бастап барлық жеткіншектер,жас өспірімдер және жоғары педагогикалық оқу орындарының жастары туған елінің рухы мен қоғамның өмірінен қол үзіп кетпеу үшін жас өспірімдер өнегелік қасиеттен жұрдай болып қалмау үшін ана тілін білуді өмірлік қажеттілігіне айналдыру көзделіп отыр. Ж.Аймауытов «білім негізі мектепте ана тілі арқылы меңгерілетінің айтып кеткен».Жүректің терең сырларын басынан кешкен барлық толқындарының ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отыратын мол қазына халқының тілі.Қай уақытта болмасын өнегелі қасиеттерді қалыптастыру моральдық нормалардың негізінде жүргізілген. Олар өзінің әлеуметтік мәні жағынан бүкіладамзаттық,таптық болуы мүмкін деген ой философиялық әдебиеттерде үстемдік етіп келген. Негізінен алғанда ұлттық психологиялық өмір тіршілігіне орналасқан кәсібіне жүздеген,мыңдаған жылдар ішінде қалыптасқан бүкіл ел болып мойындаған нормалардық болуы тиісті екенін білуіміз керек.[4]

Қай ұлттың,қай халықтың кемеліне келіп толысуына рухани өсуіне,әдеби дамуына басты ықпал жасайтын ұлттық мектеп. Ал сол ұлттық мектепте оқушылардың келбетін қалыптастыруда патриоттық тәрбиенің маңызы зор. Ол үшін ұстаздар қауымы әр шәкіртінің ұлтық тілдегі білімге талап тынысын жоғарылатуы керек,тек жүйелі оқу білім арқылы ғана ұлтының жаңашыл ел ертеніне бей-жәй қарамайтын ұрпақ тәрбиелейтіні белгілі.Игерген білім мен білігін қазақ елінің сан-саласына бағыттау арқылы шынайы патриот азаматты қалыптастырады.Мектеп кезінен –ақ оқушылар бойына патриоттық сезімді қалыптастыру бүгінгі кездің басты мақсаты.Оқушы бойына менің Отаным деген сенімді ұялату қажет,сонда ғана өз елінің шынайы патриоты болмақ.

Көк байрағымызды желбіретіп, ән ұранымызды әуеде қалықтатып ,ел мерейін асырып жүрген спортшыларымыздың бойында елге деген сүйіспеншілігі қашанда асқақ болады. Жалпы патриоттық тәрбие беру барлық жерде жаппай жүргізілу керек,нақтырақ айтсақ өзінің баласына,немересіне патроттық тәрбие беруде әрбір ата-ана отбасынан бастауы абзал.Кез-келген адам нағыз патриот болуы үшін өз елінің,өз халқынның бүгінгі жетістіктерімен мақтана білу керек.Қазіргі жас спортшыларымыз еліміздің патриоты деп айтуға болады.[4]

Бүгінгі таңда қоғам мен мемлекетін білім беру жүйесінің алдында қойып отырған міндеттерінің бірі жеткіншектерді Қазақстандық елжандылық пен Қазақстанда тұратын халықтармен ұлттардың ынтымақтастығы рухында тәрбиелеу болып табылады,бұл мәселенің көкейкестілігі қазіргі әлемді жаһандандыру жағдайында бұрынғысынанда артып отыр.Ұлттық бірегейлікті сақтаудың басты жолдарының бірі болып патриоттық тәрбие беруде халықтың мәдени –мұрасын пайдалану болып табылады.Жастардың адамзаттық,патриоттық қаситеттерін қалыптастыру проблемасына Қазақстан үкіметі құжаттарында және Елбасы Жолдауларында аса үлкен мән берген Елбасы өзінің Жолдауларының бірінде «Өз тарихымызбен ерекше жағдайларымыз негізінде дұрыс жолды таңдап алу мүмкіндігіміз де бар» десе,екіншісінде біз бірлесе отырып ерлікті,ұлт жасақтау жолында алға жылжуымызға қажетті берік жолды қаладық өзіміздің тарихымызды,ұлттық қасиетімізді алдынғы қатарға қойылған.[3]

Президентіміздің патриотқа толы осы ой-пікірі Қазақстан республикасы білім туралы заңында ең маңызды міндеттер ретінде өз Отаны Қазақстанды сүюге, патриотизмге тәрбиелеу ,Мемлекет рәміздері мен халықтардың салт-дәстүрін құрметтеу,Ата заңымызға қайшы келетін көріністерге төзбеу, әлеуметтік және Отандық жетістіктерін игеру,Қазақстанда тұратын басқада халықтардың әдет-ғұрыптарын,тарихын жете білу деп көрсеткен.Демек салт-дәстүрлерін соның ішінде халық педагогикасында көрініс алған патриоттық сана сезімінің қалыптасуына тікелей ықпал ететін озық дәстүрдің тағылымдық мүмкіндіктерін пайдалану қажеттілігіне аса мән береді,ұлттық идеяға назар аудару және білім мен тәрбиені соған бағдарлау көптеген мемлекеттер мен халықтардың нақтылы тарихи кезеңдерінде жиі кездесетін мәселе.[4]

Сонымен бірге ұлттық патриотизмнің негізгі құндылықтарына Отан, Атамекен, Ел, Жұрт, Азаматтық борыш,Ар-намыс,Адалдық пен Әділеттік, Азаматтық парыз,Қанағатшылық пен жомарттықты жатқызамыз.Сөйтіп оны қадірлеп,құрметтеу деп белгілейміз,демек, атамекен дәстүрлі дала қоғамның қоныс тепкен кеңістігі қазақ жұртының тіршілік кеңістігі өмір сүру ортасы жер,Отан,Ата-мекен ,ел егіз ұғым ,Отан адамның бойында патриоттық сезімді туғызуының қажетті шарты деп ой қорытамыз. «Адамға ең бірінші білім емес тәрбие керек,тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы,ол келешектің өміріне қауып әкеледі» деп-ұлы ғалым ,философ Абу Насыр әл-Фарафи бабамыз айтқан.Өскелең ұрпаққа жан-жақты тәрбие беруді жетілдіріп отыру басты парызымыз деп есептейміз.[4] ХХ ғасырдың басындағы ұлт зиялыларының Отан сүйгіштік қасиеттерді қалыптастырып дамытуда ұлттық тәрбиеде бірінші орынға қойды.Білім мен ғылымды және тәрбиені өркениетке жеткізудің жете жолы санаған Алаш ардақтысы Ж.Аймауытовтың пікірінше тәрбиеге әсер беретін өскен орта,ата-ананың тәрбиесі,соңғысы күшті болмаса бара –бара жамандыққа жақындататыны белгілі «Жақсы жігіт он бесінде басбын дейді,жаман жігіт отыз бесінде жаспын» - дейді.Бұл берік қалыптасқан дәстүрді ұлттық тәрбиенің өзегі діңгегі десе де болады. «Атанның ұлы болма,адамның ұлы бол»дей келе адамның ұлы болу үшін кісіге нұрлы ақыл,ыстық қайрат,жылы жүрек» керектігін ұлы Абай бабамызда айтып кеткен.Бұл өсиет - пікірлер мектебіміздін жеке тұлғаны тәрбиелеудегі темір қазығы .

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Н.Ә.Назарбаев, Халыққа Жолдауы.Егеменді қазақстан газеті.2013-14жж,.

2.Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстан Республикасының азаматтарына патроиттық тәрбие берудің 2006-2008 жылдарға арналған ммемлекеттік бағдарламасы туралы. 2006 жылғы 10 қазан.

3.Жастарды патриотизмге тәрбиелеу- мұғалімнің басты міндеті //Қазақстан орта мектебі-2005,№9,7-9бет.

4.Патриоттық тәрбие және Б.Момышұлы //Қазақстан мектебі 2005,№8-72-73 бет.