ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ҚАЛЫПТАСТЫРУ БАРЫСЫ

магистр Г.А. Дуйсенбиева, Б.С. Аязбекова

Жаңа ғасырдағы еліміздің үміт артар келешегі бүгінгі мектеп партасында отырғандар. Оларды жан-жақты уақыт талабына сай білімді, мәдениетті, интеллектуалды азамат етіп шығару - негізгі мектептің алдындағы міндет.

Бесіктен азаматтық жасқа дейінгі тәрбие берудің сабақтастығы желісінде, бастауыш сыныптарда берілетін оқу-тәрбие жұмысының мақсаттылығы мен жүйелелігі, ықпалдылығы келешек азамат болып қалыптасуға тиіс адамға зор маңызы бар. Бастауыш сыныптарда сабақ барысында әрбір бала болашақ қоғамның адамына қажетті сапалық қасиеттер бөлшегіне тән әлементтерді игереді.

Бастауыш сыныпты, яғни 6-7 жасар мектеп табалдырығын алғаш аттаған балдырғандардың жәргектен бергі тәрбиесі немесе тәрбиелік денгейі, қоршаған орта жөніндегі түсініктері бірдей болмайтындығы белгілі. Отбасындағы тұрмыс жағдайы ата-анасының білімділік, біліктілілік денгейіне байланысты.

Көптеген педагогикалық еңбектерде, әсіресе "Педагогика" оқулығында отбасы туралы жалпы түсінік береді. А.С.Мақаренконың сөзімен айтқанда, отбасы бала өндірісі ретінде танылады. Осы отбасы өндірісінің өнімдері, яғни баланың тәрбиелі де, білімді, мәдениетті болуы керек және оны саналы тұлға ретінде қалыптастыру ата-ананың негізгі міндеті.

Әр баланың бойындағы ерекшеліктерді дәл танып, оны әрі қарай дамыту үшін ата-анамен байланыс жасау, олардың отбасылық жағдайын зерттеу, ата-ананың өзінің қабілетін, дарыны қандай, арғы тегінде өнерпаздық дарыған адамдар бар болған ба, осылардың барлығын бірінші сыныпқа бала қабылдаған күннен бастап зерттеуді жүргізу қажеттілігі туындайды.

Қазіргі уақытта балалардың кейбір бөлігі мектепке бала бақшадан кейін барса, кейбір бөлігі ата-ананың қолында тәрбиеленіп мектеп табалдырығын аттайды. Олардың тәрбиенің әліппелік негіздері, оқу, жазу денгейлері әртүрлі болады. Дегенмен, осы кезеңдегі жас бүлдіршіндердің көпшілігі мектеп табалдырығын үлкен әуестікпен, қызығушылықпен аттайтындығы белгілі. Міне, осы кезде олардың әрқайсысының ерекшелігі мен тәрбиелік денгейін айқындап, білім алуға деген қызығушылығын оятып, онан әрі дамыта беретін, сезімтал да сергек, талантты ұстазға тап келген баланың бағы ашылары даусыз. "Бес саусақ, бірдей емес" демекші, ұстаздардың ала-құлалығынан балалардың білімділік, тәрбиелік денгейінің де көңілдегідей болмайтындығы ешкімге жасырын емес. Балалардың жүйелі дамуын қамтамасыз ететін білім беру құжаттары негізінде ұйымдастырылған оқу-тәрбие процесі анағұрлым нәтиже береді деп білеміз. Еліміздегі мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту тұжырымдамасында балаларды ерте жастан "... бастамашылдықты, білуге құштарлықты, еркінбастылықты, өзін-өзі шығармашылық тұрғысынан көрсетуге деген қабілеттілікті дамыту...." негізгі мақсат етілген. Тәрбие мен оқытудың мектепке дейінгі жалпы білім беретін бағдарламалары мазмұнының базалық минимумына бала дамуының төмендегідей бағыттарының еңгізілуі көрсетілген:

- ойын қызметі; оқиғалы-рөлдік шығармашылық ойындары және ережелі ойындар;

- тілді дамыту, көркем әдебиетпен танысу;

- табиғи-ғылыми даму негіздері: ойындар және музыкалық тәрбие, бейнелеу өнері, еңбек, көркем сөз құрастыру бойынша сабақтар жүргізу.

Бұл бағдарламалар танымдық іс-әрекеттің негізі ретінде білуге құштарлықты дамытуды; шьгғармашылық қиялды қалыптастыруды қамтамасыз етеді және баланың жеке басының, оның шығармашылық қабілетінің дамуына жағдай жасайды. Негізінен бағдарламадағы көрсетілген мақсаттың жүзеге асырылуы мектепке дейінгі мекемеде тәрбиеленушілерге тән.

Осы орайда Қазақстан Республикасы "Білім туралы" заңында: "Бес (алты) жастағы балаларды мектепке барар алдында даярлау міндеті және ол отбасында, мектепке дейінгі ұйымда немесе мектепте жалпы білім беру бағдарламаларының шеңберінде жүзеге асырылады. Ол мемлекеттік білім беру ұйымдарында тегін жасалады." деп көрсетілген.

Бастауыш сыныпта оқушылардың мектепке дейінгі алған білім қорлары арта түседі. Оқытудың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім мазмұны дүние туралы, оқушыда қалыптасуы тиіс әрекет түрлері, дүниені танып білудің әдіс-тәсілдері тұрғысынан артады. Бастауыштың өзінде "Сауат ашу және тіл дамыту" сабақтарында оқушылар өз беттерімен сөйлеу дағдысын қалыптастыруда: "...

- белгілі бір затты немесе картинаны суреттеу, салыстырып суреттеу;