Тауова Н. Р., жаратылыс ғылымдары магистрі, аға оқытушы

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті

ТЕНГИЗШЕВРОЙЛ ӨНЕРКӘСІБІНІҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ

Тенгизшевройл бірге кәсіпорынымен мұнай шығару және Тенгиз газ өңдеуі шығарылады және Тенгиз газ өңдеуі шығарылады және корольдықты мұнай туған жерлерінің, және кәсіпорын қызметі келесі негізгі бағыттарына бөлінеді: негізгі өндіріс(мұнай шығару және газды, тауарлық мұнай алу, газ өңдеу) және қосалқы өндіріс (өндіріс қамтамасыз етуі). Қосалқы өндіріске геологиялық үлгілеу процестері, бұрғылаулар, скважиналардың жөндеуінің, жабдықтау жөндеуінің, заттық-техникалық қамтамасыз етудің, көлік жұмыс қамтамасыз ету және қызмет басқа түрлері жатады.Қазіргі таңдағы ең өзекті проблеманың бірі ол табиғат экологиясы, оның ластанып адам денсаулығын күрт нашарлату болып отыр. Қоршаған ортаға қауыпті заттардың қатарына улы заттар,ауыр металдар, нитраттар, нитриттер, пестициттер т.б жатады. Кең таралған химиялық заттардың ішінде канцерогендер өте қауіптісі-бензопирен. Бұл заттар адам организміне ауаның құрамы, су азық түлік арқылы түседі. Мұндай улы заттар көбіне тыныс органдарын-өкпе мен қолқаның қызметін бұзады. Егер біз өкпе арқылы тәулігіне 200л ауа өткізсек онда ауаның құрылымындағы зиянды газдарды қоса қабылдайтынымыз белгілі.Соның ішінде ауаның ластануы оған шамадан тыс H₂S (күкірт сутегінің) бөлінуі өзекті проблеманың бірі. Осы проблеманы шешуге ауаға зиянды заттарды жібермеуге, соның ішінде улы газдар мен қалдықтарды жою әр бір тұрғынның күресуге тиісті ісі. Атмосфераның бұзылуына байланысты экологиялық проблемалар да кездесетініндігін жасырмауға болады. Айталық мұнай өндіру көлемі 13,5 млн тонна құраса содан ауа атмосферасына 68,2 мың тонна зиянды заттар бөлініп шығып отыр.

Сурет 1-Жалпы шығарынды құрамындағы ластаушы заттардың үлесі

Күкіртті сақтау алаңынан атмосфераға бөлінетін негізгі ластаушы зат – күкіртті сутек болып табылады. ТШО үшін атмосферадағы қалдықтарды төмендету шаралары:

1. көбікті шаңсыздандыру жүйесінің құрылғысы;

2. сұйық күкірттен күкіртті сутек буын аулау үшін сұйық күкіртті газдансыздандыру жүйесінің құрылғысы;

3. қалдықтарды 100%-ға кемітетін, екі механикалық насостарды пайдалану;

4. арматураларды ашық тығындармен жабу;

5. клапандарда графитті тығыздықтарды пайдалану;

6. газды анықтайтын электронды жүйелерді пайдаланумен газдану деңгейін бақылау.

Күкіртті карталардан қалдықты газдарды (күкірт сутегісі немесе күкірт диоксиді) лақтыру. Бұл процесс, технологиялық күкіртті, күкіртті сутегіні ауамен қышқылдандыру арқылы алатындықтан орны бар, сондықтан күкіртті сутек ерітілген күкіртте сутегінің жартылай сульфиді түрінде үнемі қатысады. Сонымен қатар күкірт диоксидіндегі күкірттің қалдықты құрамы да ескеріледі.

Күкіртті карталардағы элементарлы күкірттің сублимациясы және шаңдықалыптасуы. Сублимациялы күкірт бөлшекті түрде күкірт диоксидіне дейін қышқылдануы мүмкін, ал оның екінші бөлігі жұқа дисперлі шаңды түзуі мүмкін. Сонымен қатар, желдету кезінде жұқа дисперлі шаң түзілуі де мүмкін, ол персонал денсаулығына зиянды әсер етуі мүмкін. Басқа жағынан қарасақ, күкіртті шаң топыраққа түсуі мүмкін, соның салдарынан грунтты суларының қышқылдығы сілтілігін өзгеріске ұшыратады. Күкіртті сақтау алаңдарының жалпы көлемі 79,1га. Күкірт бұл алаңға сұйықтық түрінде қосылады және картаға түсіріледі. Күкірттің блоктар айналасында төгілуін алдын-алу үшін үймелер орнатылады. Содан соң, күкірт суып, қатайғаннан кейін үймелер алынады және оны биікке көтереді, бұл күкіртті блок биіктігінің сатылы ұлғаюын қамтамасыз етеді. Сұйық күкірт алаңға толтырылады.Қазіргі таңдағы ең өзекті проблеманың бірі ол табиғат экологиясы, оның ластанып адам денсаулығын күрт нашарлату болып отыр. Қоршаған ортаға қауыпті заттардың қатарына улы заттар,ауыр металдар, нитраттар, нитриттер, пестициттер т.б жатады. Кең таралған химиялық заттардың ішінде канцерогендер өте қауіптісі - бензопирен. Бұл заттар адам организміне ауаның құрамы, су азық түлік арқылы түседі. Мұндай улы заттар көбіне тыныс органдарын-өкпе мен қолқаның қызметін бұзады. Егер біз өкпе арқылы тәулігіне 200л ауа өткізсек онда ауаның құрылымындағы зиянды газдарды қоса қабылдайтынымыз белгілі. Соның ішінде ауаның ластануы оған шамадан тыс H₂S (күкірт сутегінің) бөлінуі өзекті проблеманың бірі. Осы проблеманы шешуге ауаға зиянды заттарды жібермеуге, соның ішінде улы газдар мен қалдықтарды жою әр бір тұрғынның күресуге тиісті ісі.

ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Отчет Общая оценка риска воспламенения тенгизской комовой серы и возможности ТОО Тенгизшевройл по обнаружению и ликвидации возгораний серы 51-71б; 109-125б

2. Проект строительства разведочных скважин эксплуатационного назначения, выполненный ТШО.