АОЖ 633/635:631.53

НОҚАТ ДАҚЫЛЫНЫҢ ТҮЙНЕК БАКТЕРИЯСЫ МӨЛШЕРІНІҢ СОРТЫНА БАЙЛАНЫСТЫ

Оразалиев Нурбақыт Нурмуханбетович ҒҚ

ЖШС «Красноводопад АШТС» Қазақстан, Шымкент.

norazaliiev @mail ru.

Түйін сөздер: ноқат, стандарт, түйнек бактериялар.

Оңтүстік Қазақстан жағдайында топырақта азот жинайтын дақылдың бірі жоңышқа. Жоңышқа көп жылдық дақыл болғандықтан қысқы ротациалы ауыспалы егісте қолдану мүмкін болмай отыр, сол себептен егіншілікті биологизациялау, әртараптандыру және өндірісте ақуызы жоғары дәнді бұршақ дақылы соның ішінде ноқат дақылы егіліп келеді. Ауа райының құрғақшылығына егілген ноқат дақылы өзінен кейін топыраққа 30-40 кг/га экологиялық таза азот қалдырып кетеді.

Красноводопад ауыл шаруашылық тәжірибе станциясы экологиялық сорт сынау өсімбағында ноқат дақылының сорттарына Оңтүстік Қазақстанның жартылый қамтамасыз етілген суармалы жерде түйнек бактерияларының мөлшері зерттелді. Зерттеуге Жаналык және Тассай сорттары 2013 жылы 6 сәуір күні егілді. Сорттардың ауадан азот жинау қабілетіне қарай яғни түйнек бактерияларының саны әр түрлі болады. Түйнек бактериялары ноқат тамырының бойында жердің 10-15 см астында орналасады. Шілде айының 16-20 жұлдызында сорттар пісіп жетілді. Әр сорттан 20-30 өсімдік тамырымен қазып алып, түйнек бактерияларын анықтауға зертқанаға жіберілді. Зертқанада әр өсімдікті жеке түйнек бактерияларының саны анықталды. Орташа алғанда Тассай сортында 10,1 дана түйнек бактериялар түзген, ал Жаналык сортында 8,5 дана түзген. (кесте 1)

№	Сорт немесе номер	Өсімдік бойы, орташа	Түйне бактерия көлемі	Түйне бактерия саны, орташа
1	Тассай	70,2	1,1	10,1
2	Жаналык	65,4	0,9	8,5
3	Мерей-100	66,1	0,9	8,4
4	F00-21	55,3	0,5	5,2
5	F97-123	62,5	0,7	8,3
6	F98-38	65,6	0,9	8,5
7	F97-26	50,6	0,3	5,1
8	F98-31	55,5	0,4	6,3
9	F04-25	59,2	0,6	7,1
10	F99-66	60,4	0,6	7,2
11	F99-85	65,3	0,9	8,4
12	F02-10	62,1	0,7	7,5
13	F98-128	55,5	0,5	6,2
14	F04-8	52,6	0,4	5,8
15	F98-109	51,5	0,3	5,1
16	F02-89	50,2	0,3	4,9
17	F04-18	60,5	0,6	6,6
18	F97-147	60, 1	0,6	6,5
19	F92-52	58,0	0,5	5,9
20	F97-60	55,6	0,5	6,3
21	F99-73	66,1	0,9	8,6
22	F98-130	63,2	0,8	7,6
23	F97-122	64,3	0,9	8,1
24	F98-30	62,1	0,8	7,4
25	F-103	53,6	0,4	6,1

Жоғарыда кестеде көрсетілгендей түйнек бактериялардың диаметрі 0,3-1,1 см-ге дейінгі аралықты құрады. Ноқат дақылының түйнек бактерияларының саны өсімдік бойына және тамырының жуандығына қарай болды. Тассай сорты 70,2 см, диаметрі 1,1см, түйнек бактерия саны 10,1 дананы құрады. Тассай сорты Жаналык Мерей 100 сорттарына және номерлерге қарағанда 1,6-5,2 дана түйнек бактеряға артық болды. Келешекте түйнек бактериялар санын одан ары арттыруға селекция жұмыстары жалғастырылады.

Резюме

В статье полуобеспченной богары Красноводопадской сельскохозяйственной опытной станций Южно Казахстанской области в 2013 году в поливной фоне определена на лабораторией количества клубеньковых бактерии.

Түйін

Мақалада жартылай қамтамасыз етілген Оңтүстік Қазақстан обылысы Красноводпад ауылшаруашылық тәжірибе станциясында 2013 жылы суармалы жерде ноқат дақылының түйнек бактерия санын зертқанда талдау жұмыстарының нәтижесі көрсетілген.

Summary

Article rainfed lands dry-Krasnovodopadskoy agricultural experimental stations of the South Kazakhstan region in the year 2013 in irrigation background determined at laboratory of modulating bacteria.

Форма заявка на участие:

1. Фамилия Имя Оразалиев Нұрбақыт., Мусабекова Айсұлу

2. Отчество Нұрмуханбетович, Анаркуловна

3. Страна Казахстан

4. Организация ТОО «Красноводопадская СХОС»

5. Ученная степень, звание нет

6. Должность НС

7. Название доклада «Ноқат дақылының түйнек бактериясы түзу мөлшерінің сортына байланысты»

8. Название секции Селекция и семенаводство, генетические ресурсы сельскохозяственных мкультур

9. Форма участие в конференции (нужное подчеркнут): участие без доклада; участие с докладом; заочное участие

10. Тель./факс 832537 5-90-38/832537 7-45-84

11. Е-mail norazaliiev @mail ru.

Дата, подпись