ЖАНАҚ АҚЫН ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ САТИРА

п.ғ.к., доцент Б.У. Курбаналиев, магистр Г.А. Дуйсенбиева

ХVIII ғасырдан екінші жартысынан бастап ақын – жыраулар мұраларында әлеуметтік іске ой бөліп, ел ішіндегі келеңсіздіктерді,жағымсыз мінез – қылықтарды, ел тыныштығын бұзар озбыр топтың зұлымдық ,парақорлық, әділетсіз,опасыздығын өткір тілмен әшкерелеген міншіл – сыншыл өлеңдері жарық көрді.

Осы дәуірдің 1770 жылы Семей губерниясы, Қарқаралы уезінде дүниеге келіп, 1846 жылы дүниеден өткен Жанақ Сағындықұлы – қазаққа есімі әйгілі,бірбеткей, талантты саңлақ.

Ақынның толғауларындағы ащы тілмен шындықты түйдек – түйдек төкпелеп бетке айтқан ызалы ақындық қуаты – халыққа бүйідей тиетін парақор хан мен төрелер, олардың ел ынтымағына нұқсан келтірер іс – қимылдарына деген қарсы күрес құралы болды.

Ақынның «Рүстем төреге айтқан сөз» атты арнау өлеңінде ел басшыларының берекесі кетіп, күйзеліске ұшыраған халқының арман – мұңына құлақ аспас зұлымдығын, парақор,тойымсыз, құлқынқұмар, озбыр қаскүнемдігін әшкерелейді.

Біреу айтты Рүстем қастайды деп,

Жасқанбаған бетіңді жасқайды деп.

Барсаң аман қайтпассың, тоқта деді.

Ашуланса басыңды алып тастайды деп.

Кебіреу, Жанақ, тілің ащы деді,

Бетің қайтпай араның тасты деді

р/ с	Поэмадан үзінді	Эпитет	Кейіптеу	Теңеу
1	Қазақ әдебиеті (хрестоматия) 11-сынып. Сәкен Сейфуллин. «Көкшетау» поэмасы. 86-88-беттер.	Алтын кесе, жұпар иісті, көк желекті, көкпеңбек шың, сары алтын.	Жан-жақтан ертелі-кеш бұлттар келіп, жүреді біліп кетіп есен-сауын. Ызындап таудан соққан жел айтады. Сырласып сыбырласқан жапырақтар, Күндіз-түн күңіренген көл айтады.	Жібектей жел, қарлығаштың қанатындай, көк шыбықтай, сұңқардың баласындай, құланның құлынындай, киіктің лағындай.

VI. Шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беру.(ұжымдық жұмыс) Қалмақ қызы мен Адақ батырдың кескін – келбетін оқулықтан тауып оқу.

р/с	Кейіпкер	Іс-әрекеті, адами қасиеті.
1	Абылай	Қолбасшы, батыр, жеңімпаз, мінезі қаһарлы.
2	Тұтқын қыз	Жасы 17-де, басында еркі жоқ, сұлу, өжет, ақылды.
3	Адақ	Батыр, мерген, ақылды, әділ, жүрегінде иманы бар, елін сүйеді.

VII.Ой қорыту. Сәкен Сейфуллин қандай ақын ?

«Сәкен – еліміздің елдігінің,ерлігінің, ақындығының, сұлулығының бейнесі»(Сырбай Мәуленов). Сәкен туралы айтқан Сырбай Мәуленовтың сөзін поэманың ойымен байланыстыр.

VIII.Үй тапсырмасын беру. Поэманың «Көкшетау» бөлімін мәнерлеп жатқа оқуға даярлану. Жер – Ана, табиғатқа қатысты айтылған нақыл сөздерді дәптерге жазу, мағынасын түсіндіру.

IХ. Бағалау. Сабақта белсенді жұмыс атқарған оқушылардың еңбегін бағалау.