Бекешева Дана Айтбаевна

«Қаржы» кафедрасының аға оқытушысы, экономика ғылымдарының кандидаты

Капанова Шолпан Аманжоловна

«Қаржы» кафедрасының аға оқытушысы, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті

ЖОБАНЫ БАСҚАРУДЫҢ НЕГІЗГІ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ

Жобаны бақылау жүйесі жоба менеджментіндегі тәуелсіз қызметі ретінде белгіленуі тиіс тұжырымдамасы. Бұл анықталған тұжырымдамасы өнімділік пен ресми мақсаттарды қадағалау мақсатында жобаны өңдеу кезінде тексеру және бақылау қызметтерін жүзеге асырады. Сондай-ақ жобаны басқару жүйесіне келесі тапсырмаларды жатқызуға болады:

- шынайы ақпарат жеткізу және оны жаңарту үшін инфрақұрылым құру;

- жоба құрылымындағы айырмашылықтары арасында қарым-қатынас құру тәсілін орнату;

- жобаны атқаруды шешуші көрсеткішнің жүйесі негізінде жобаға байланысты ақпаратты технологияларды дамыту;

- жобадағы өзгерістерді талдау және ықтимал ұсыныстарын реттеу;

- жоба құрылымы арасында ашықтық алаңын құру[1., 47б].

Аталған тапсырмаларды жүзеге асыру арнайы жобаны бақылау әдістемелері мен құралдарын қолдану арқылы жүзеге асырылады. Сондықтан мына беріліп отырған әдістер жобаны басқару сатыларында қолданылады:

- Инвестициялық талдау жасау;

- Шығын мен пайданы талдау;

- Өзіндік құн мен пайданы талдау;

- Сарапшылардың сауалнамалары жүргізуі;

- Тәуекелдерді талдау;

- Өсімпұлдарды есептеу;

- Кезеңдік трендтік талдау жасау;

- Құндық үрдісті талдау;

- Берілген мақсаттың іс-жүзінде орындалуымен салыстыру[2., 127б].

Жобаның уақытылы және бюджет шеңберінде орындалуын қамтамасыз ететін элемент жобаны бақылау деп қарастырылады. Жобаның жоспарлау сатысында басталып кейінгі іске асыру сатысын шолу сатысынан соң аяқталады және үдерістің барлық сатысында орындалуы жобаны бақылауда беріледі. Жоба орындалып жатқанда аудит немесе қайта қарау тапсырмалары болуы ықтимал. Ресми аудиттер әдетте тәуекелге немесе сәйкестікке негізделген және басқару аудит мақсаттарына бағытталады.

Бекітілген жоба менеджмент үдерістері мен іс-жүзіндегі жоба менеджментінің орындалуын салыстыру арқылы бақылау сатысына енгізілуі қажет. Әрбір жоба қажетті деңгейде бақылануы тиіс: яғни бақылау тым көп уақытты қажет етеді, тым аз бақылау жасау өте қауіпті болып табылады. Егер жоба басқару жүйесінен қате іске асырылса, жоба құны қателер мен түзетулер тұрғысынан анықталуы тиіс. Осыған сәйкес құн, тәуекел, сапа, қарым-қатынас, уақыт, өзгеріс, сатып алу, және адами ресурстары басқару жүйелерін қажет етеді. Сонымен қатар тексеру барысында жобаның қаржылық жақтан қарағанда қаншалықты маңызды екенін және қаншалықты жобаға мүдделі тараптар бақылауды қажет ететінін, қанша басқару элементтері бар екенін қарастыру қажет. Тексерушілер даму үдерісін және іске асырылу рәсімдерін қалай орындалып жатқанын қайта қарау керек. Қажет болған жағдайда даму үдерісі және қорытынды өнімнің сапасы анықталуы қажет.

Жақсы даму жүйелерінің жоспарына мыналар жатқызылады:

- кәсіпорынның жалпы мақсаттарына сай дамуы үшін стратегиясын анықтау;

- жаңа жүйелер үшін стандарттарды анықтау;

- мерзімдеу мен бюджеттендіру үшін жобаны басқару саясатын жетілдіру;

- үдерісті сипаттайтын рәсімдерді жетілдіру;

- өзгеру сапасын бағалауға жағдай жасау.

Басқарудың әдiстерi едәуiр дәрежедегі жобаларымен жобаның көлемін, iске асыру, сапа, қорлардың ысырапшылдығының мерзiмдерi, орын және iске асырудың шарттарынан тәуелдi болатын байланыста, өйткенi олардың негiзгi түрлерін қарап шығамыз, аталған факторлар басқаларға үстем болатын роль ие және өзіндік ерекше iлтипатына талап ететiн арнайы жобалар, өзге факторлардың ықпалы бақылаудың үйреншiктi процедураларының көмегiмен бейтарап қалдырылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Балашов, А.И. Управление проектами: Учебник и практикум для СПО / А.И. Балашов, Е.М. Рогова, М.В. Тихонова и др. - Люберцы: Юрайт, 2016. - 383 c.

2 Бердалиев К.Б., Өмірзақов С.Ы. Басқару негіздері (оқу құралы): Алматы: Экономика, 2010

3 Егембердиева С.М. Инновациялық жобаларды бизнес – жоспарлау: Оқу құралы. – Астана. 2014. Мастер ПО ЖШС-164 б.