Мурзалинова А.Ж.
Северо-Казахстанский
государственный университет им. М.Козыбаева
Рсалиева Р.Б., Саримсакова Э.
Школа-лицей «Парасат»
Кызылжарского района Северо-Казахстанской области
Республика Казахстан
НАУЧНЫЕ ПРОЕКТЫ
УЧАЩИХСЯ ПО ПРОБЛЕМАМ ПОЛИЯЗЫЧИЯ В ШКОЛЕ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ
В условиях реализации в
Республике Казахстан Национального плана действий по развитию функциональной
грамотности школьников на 2012-2016 гг. [1] актуальна проблема воспитания функционально грамотной языковой личности, компетентной
в полилингвальном пространстве и способной к дальнейшему совершенствованию в
коммуникативно-языковом отношении.
Вслед за А.Ж.
Мурзалиновой мы определяем функциональную грамотность как цель, уровень, результат образования в условиях усвоения родного,
второго и иностранного языков, что востребовано запросами общественной практики
в казахстанском обществе; причем функциональная грамотность а)рассматривается как универсальная категория в отношении любого из указанных языков, б)связана с овладением нормами и способами
разножанрового общения на основе интеграции лингвистических и
экстралингвистических знаний, а также коммуникативно-речевых умений, в)обеспечивает
оперативность и эффективность, продуктивность и гибкость общения и способствует,
в конечном счете, стабильности и целостности прогрессивного развития
полиэтнического государства и полилингвальной среды, функционирующей в нем [2].
Функционально
грамотная языковая личность -
не унифицированный пользователь языка, а языковая личность гибкого и
креативного речевого поведения, способная к непрерывному образованию
(самообразованию) на основе наблюдения, рефлексии и контроля особенностей и
качества своего и чужого речевого поведения, к совершенствованию социальной и
профессиональной деятельности на основе эффективного владения языком, умеющая
продуктивно общаться в режиме конструктивных диалога или полилога, реализовать
личностное содержание в монологе высокой степени коммуникативной свободы [2].
Такая личность востребована в
глобализирующемся мире, характеризуемом Н.Назарбаевым в интерактивной лекции
«Казахстан на пути к обществу знаний»: «Сегодня, в XXI веке, мы живем в «стеклянном мире». Это мир
прозрачный и хрупкий. Здесь нельзя кидаться камнями. Его нужно беречь» [3].
Формированию функциональной грамотности и воспитанию
соответствующей языковой личности отвечают научные проекты учащихся (в том
числе по направлению «Языкознание»), с которыми их авторы выступают в рамках
многоэтапного Республиканского конкурса
научных проектов, ежегодно организуемого Республиканским научно-практическим
центром «Дарын».
Отметим,
что в современной системе
доминирует проектно-технологический тип организационной культуры: «Еще в XX веке, наряду с теориями, появились такие
интеллектуальные организованности, как проекты
(завершенные циклы продуктивной деятельности человека, коллектива, организации)
и программы (особо крупные
проекты). К концу XX века деятельность по их созданию и реализации
стала массовой. Обеспечиваются они не только и не столько теоретическими
знаниями, сколько аналитической работой»
(А.Новиков).
Не менее важен
и фактор востребованности проектов: «Умение пользоваться методом проектов –
показатель высокой квалификации преподавателя, его прогрессивной методики
обучения и развития. Недаром эти технологии относят к технологиям XXI века, предусматривающим прежде всего умение
адаптироваться к стремительно изменяющимся условиям жизни человека
постиндустриального общества» (В.С.Кукушин).
Представим понятийный аппарат и
наиболее значимые результаты исследовательского проекта (на языке оригинала)
ученицы 11 класса школы-лицея «Парасат» Кызылжарского района
Северо-Казахстанской области (Республика Казахстан) Э. Саримсаковой на тему «Қазақ, ағылшын
ақын-жазушылары есімдерінің этимологиясы».
Зерттеудің
мақсаты: Қазақ, ағылшын ақын –
жазушылары есімдерін этимологиялық жағынан
саралап-сараптасақ, жалқы есімдердің мағыналарын
салыстырып және аспектісінде жеке тұлғаның дамуына ықпал
ететінін анықтаймыз.
Зерттеу міндеттері: Қазақ, ағылшын ақын-жазушылары
есімдерінің, антропономиясын қарастыру; Қазақ,
ағылшын ақын-жазушылары есімдеріне этимологоиялық анализ
жасау; Қазақ,ағылшын ақын-жазушылары есімдерінің
мағынасы жығынан жалпы
ұқсастықтарын табу; Қазақ, ағылшын
ақын-жазушылары есімдерін мотивтерге бөліп қарастыру;
Зерттелген есімдерді тарихи кезеңдерге бөліп қарастыру;
Ономастика ғылымының дамуына үлес қосу.
Болжам: Егер біз қазақ, ағылшын
ақын-жазушылары есімдерінің этимологиясын зерттесек,онда
этимологиялық әдістемелік құрал жасап, болашақта
қазақ, ағылшын әдебиетінде және ономастика
саласында қолдана аламыз.
Зерттеу жаңалығы мен дербестік мәні:
Қазақ,
ағылшын ақын -жазушылары есімдерінің этимологиясы
салыстырылмаған
болғандықтан,саралап топтастырылды.
• Қазақ және ағылшын
антропонимдерін зерделей отыра, даму
сатысындағы
ұқсастықтары анықталды.
• Қазақ тілі -түркі тілдес
тілдерге, ағылшын -герман тіліне жатса да,
олардың этимологиялық
ұқсастықтары бар екені дәлелденді
Зерттеудің қорытындысы мен нәтижесі:
Ономастика
жайында жинаған мағлұматтарды қортындылай отыра, біз
қазақ және ағылшын антропонимдерінің дамуы туралы
тікелей көрініс көре аламыз. Екі елдің ғылымын
салыстыра отыра мынандай қортындыға келуге болады, яғни
қазақ ономастикасы – жаңа дамып келе жатқан
ғылым, яғни жаңа ашуларға мұқтаж,
жаңа зерттеулерді талап етеді.
Қазақ, ағылшын ақын-жазушыларының есімдерін
зерттей отыра, қазақ антропонимдерін, ағылшын антропонимдеріне
қарағанда аз зерттелгенін, яғни осы тақырып
қазіргі таңда дербес екіндігін, әліде көп зерттеулер
қажет ететіндігіне көз жеткізді.
Сонымен
тақырыптың өзектілігін алып қарасақ:
бүгінгі таңда қазақ, ағылшын ақын –
жазушылырының есімдірінің этимологиясы туралы мәліметтер
болғанымен, қалыпты жүйеге келтірілмеген. Және де
қазақ, ағылшын ақын –жазушылар антропонимдері
салыстырылмаған.
Соңғы
жылдары антропонимдер лингвистикалық обьект ретінде лингвист мамандарды көп
қызықтырады. Қазақ, ағылшын ақын – жазушылыры
антропонимдері жан –жақты, яғни олардан, сөзжасам,
грамматикалық, лексика-семантикалық жағынан өздеріне ғана тән ерекшеліктерді
табуға болады.
Зерттеудің қорытындысы мен нәтижесі:
Ономастика жайында жинаған
мағлұматтарды қортындылай отыра, біз қазақ
және ағылшын антропонимдерінің дамуы туралы тікелей
көрініс көре аламыз. Екі елдің ғылымын салыстыра отыра
мынандай қортындыға келуге болады, яғни қазақ
ономастикасы – жаңа дамып келе жатқан ғылым, яғни
жаңа ашуларға мұқтаж, жаңа зерттеулерді талап
етеді.
Қазақ, ағылшын
ақын-жазушыларының есімдерін зерттей отыра, қазақ
антропонимдерін, ағылшын антропонимдеріне қарағанда аз
зерттелгенін, яғни осы тақырып қазіргі таңда дербес
екндігін, әліде көп зерттеулер қажет ететіндігіне көз
жеткіздік.
Есімдердің этимологиясын
зерттей отыра, алға қойған мақсатыма жеттім деп
айтуға болады, өйткені міндеттер шешілді, болжам дәлелденді.
Демек, өз ұсыныстарымды ұсынуыма болады:
1.
Қазіргі өмір қажеттілігіне сай – үш тілді
терең меңгеруіне арналған мектептерде оқушылар мен
мұғалімдерден құралған лингвистикалық
топтардың ашылуын ұсына отырып, олардың және
өзімнің еңбектерімді оқушыларға, студенттерге
арнап қазақ, ағылшын ақын-жазушылары есімдерінің
этимологиялық сөздік шығарылуы қажет деп ойлаймын.
2.
Антропоним – ұлттық-әдеби сананың ажырамас
бөлшегі екенін ескеріп, жаңа ғылыми технологияның
дамуына байланысты туындаған антропонимдерді әрі қарай
зерттелуі керек.
3.
Өз ана тілімізбен қатар, шет тілін жетік меңгеру
үшін дүниетанымды кеңейтетін антропонимдердің
этимологиялық сөздіктердің ұлттық газет-журнал
беттерінен шығарылып отырылуы қажет.
4.
Облысымыздың теледидары арқылы жүргізіліп келе
жатқан «Тілашар» бағдарламасы болашақта кеңейтіліп,
Елбасымыздың үш тілділік тұжырымдамасына сәйкес
үш тілде жүргізілуі көзделсін.
5.
Қазақ, ағылшын антропонимдерін зерттеп, салыстыра
отырып, ономастика саласына өз тарапымнан алғаш қадам жасай
отыра, осы мәселені одан әрі қарай жүзеге асыруға
болатындығы ойластырылсын.
«Қазақстандықтардың
жас ұрпағын үш тілді – қазақ, орыс, ағылшын
тілдерін еркін меңгерген адамдар ретінде көргім келеді» деген
Елбасымыздың өсиетін және осы ғылыми жоба арқылы
қосқан өз үлесімді жас ғалымдар одан әрі
қарай дамытуы тиіс.
Литература
1. Выступление
Министра образования и науки РК Б.Т.Жумагулова на заседании Правительства РК «О
ходе исполнения Национального плана действий по развитию функциональной
грамотности школьников на 2012-2016 годы», г. Астана, 11 сентября 2012 года.
2. Мурзалинова А.Ж. Формирование
функциональной грамотности учащихся при обучении русскому языку как неродному
на старшей ступени школы общественно-гуманитарного направления. АДД. – Алматы,
2003 – 54с.
3. Назарбаев Н.А. Казахстан на
пути к обществу знаний. Интерактивная лекция в NAZARBAYEV UNIVERSITY 5 сентября 2012г.