Назарбек Толқын Сұлтанқызы

Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті,

Түркістан қаласы

Гайруллаева Рабиға Мырзахметқызы

Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті,

Кентау қаласы

Математиканы оқытуындағы қызығушылықты дамыту

А. Г. Роках [1] қолданбалы есептің жұмысың 4 кезеңге бөліп қарастырған.

Қолданбалы есептердің жұмысыңың бірінші кезеңінде тұжырымның мақсаты жолға қояылады. Мында мынадай сұрақтардың үлгісі бар.

- Есеп пішіні қандай?

- Қандай нысандарды есеп құрылымы ішіне алады?

- Әрбір элемент қандай ақпаратты құрылымды береді?

- Құрылымды байланыстар қандай?

- Есеп мазмұны неде?

- Не белгісіз?

Есеп түсінушілігінің тексерісі үшін кем, ол толықтай қайталау немесе біртіндеп. Мұғалім түрлі сұрақтармен ойландырып оқушының бір және дерек немесе есеп нысанына деген түрлі жақтардан қарау керек, бағалау « егер есеп нысанының түйіспесін» сырттың деректерінің немесе сыртқы ақпаратпен. Осы кезеңде шығаруға қажетке құрулы есептер жанының толық түсінушілігінің. Мынадай қызмет орнауы керек және ақырында«ішкі жоспар», е т. жүзеге асырылады е т. дербес.

Жұмыстың екінші кезеңінде қолданбалы есеп тағайындауға қажетке және айқындауға есеп түрлі нысанының ақпараттық байланыстарын және дамытып, және сыртқы ақпаратпен байланыс бас бірінші кезеңде айқындаған мәселені, қарап жанасушылық нүкте мен бұрын иемденілген тәжірибе. Ал ол болса, оқушы есепті мұқият қарап, ішкі байланыстары мен маңызын, есеп шығарудағы план құруды іске асырады.

Оқушы дербес айтылмыш кезеңмен жұмыс істей алмайды, мұғалім оған көмектесуі қажет:

- сызбаны алқындыр;

- лайық белгілерді кіргіз;

- байланысты деректердің және белгісіздің арасында тап;

- шартты баста, бөлікке бөл;

- шартты түрінде жазып ал;

(сұрақтардың түріне қарай)

- не белгісіз?

- не берілген?

- есеп шарты неден құралады?

- қандай байланыстарды көріп отқанын(деректердің және белгісіздің арасында)?

Жұмыстың ең күрделі кезеңімен қолданбалы есептерде жоспар құру болып табылады. Айтылмыш сұрақ Л. Л. Гуров жұмыстарында қаралған, Ю. М. Колягикг к Л. П. стойловой, М. И. Шабунина [1,2].

Есеп шешімінің жоспары — баста негізінде стратегия, мәсел, қисынды пайымдардың және қисынның шешімнің кезеңінің реттеулі тізбектілігінің құрылысы.

Ортақ уақиғада жоспардың жасалуы стратегияның түсінігінен басталады, өйткені шешім — мақсат, айтар-айтпастан шешімге келуге болмайды. Алайда, бас негіз бар тәжірибенің, мақсат ақы-пұлдар оның табысы үшін белгілеу алғыр. Бұл ретте келесі көріністің пайымының қатары: бізге А-ы алу қажет, сол көмекпен алқындыру болуы Б ықтимал, бірақ Б-да алу болады, егер бізде С болғанда және д. т. Әйтпесе ол келесі бейнемен : ал егер б, б мен және д т..

Соңғы шарт пен есеп деректерлерінде С болса, сол қатар үзіледі. Оның буынының саны ортақ уақиғада болады және қарамастан, ал п+1 нысанының саны.

Ең қарапайым есептерде қатар сияқты қисынды тоқулы пайымның айқын тізбектілігі байқалады, көрінген өткел біркелкі тағайынды.

Күрделі құрылымды есептерде, өткелдер талғам мәселесін тудырады, сол себептен ара ізденістер шешімнің жоспарын біз қолдануымыз керек, қатал дәлелдер нанымды.

Жоспардың келешек жүзеге асуы және жоспарлануы кереғар бағыттарда болады. Қозғалыс бағыты А – түзу болып қарастырылса, жоспар құрау кері болады. Мұндай есеп шешімінің мынадай жоспардың құрылмы арада кері бағыттас деп атайды немесе соңынан басына жылжиды. Тарихы бойынша мынадай жоспарды жоспарының шешімі деп атайды! Есеп сияқты анализ.

Егер біз С-дан А-ға кері бағытта қозғалатын болсақ мұндай тік жлды жоспар құрылымын бастан аяққа қозғалу делінеді. Осы стратегияны шешім жоспары есеп сияқты синтез. Айтылмыш тіл табу шешіміне алгоритмдік әрекеттің жүйесінде жүзеге асады.

Жоғарыда қарастырылған тәсілдердің кез-келгені бірдей сәтті немесе сәтсіздікке алып келуі мүмкін. Мәселен, соңынан басына жылжитын болсақ, ара күй шеше алмайтын қосалқы мақсаттарға қол жеткізуге болады. Бұл болмаған жағдайда, т.с.с. басынан соңына жылжи отыра, сол бастапқы деректерлерден біз барлық жаңа элементтерді табамыз, себебі олардан белгісіз жауапты ала аламыз.

1. Роках А.Г. Логика и эвристика научно-технических решений. –Саратов, 1991, 170 б

2. Нурк Э.Р., Тельгман А.Э. Математика: учеб. для 5-го кл. сред. шк. Просвещение, 1993, 223 б