Педагогические науки / 2.Проблемы подготовки специалистов

 

П.ғ.к., аға оқытушы Атемкулова Н.О.

Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессоры

Қазақстан Республикасы, Алматы қ.

СТУДЕНТТЕРДІҢ АКАДЕМИЯЛЫҚ МОБИЛЬДІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДА ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫ ДАЙЫНДЫҒЫНЫҢ МАҢЫЗЫ

 

Сапалы білім беру – қай кезде болмасын қоғамның басты құнды­лықтарының бірінен саналады. Кім­ді және қалай оқыту, қанша­­лықты және неге үйрету тәрізді ерекше қо­ғамдық маңызы бар мәселелерді Ел­басы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жыл сайынғы Жолдауында нақтылап береді. Сол бойынша ба­ғыт-бағдар айқындалып отырады.

Жоғары оқу орнының студенттері, зерттеушілері мен қызметкерлерінің  мобильділігі білім беру бағдарламалары мен ғылыми зерттеулердің сапасын арттыратыны сөзсіз. Ол еуропалық жоғары білімнің академиялық және мәдени интернационализациялануын жоғарылатады, халықаралық ынтымақтастықты кеңейтіп, Болон үдерісі шеңберінде жоғары оқу орындары арасындағы бәсекелестікті арттырады.

Жоғарғы оқу орындарында бүгінгі күні білім алып жатқан жастар ол біздің еліміздің болашағы,  сондықтан да білімді, жан-жақты тәрбиеленген жас кадрларды даярлау, оларды оқытып қана қоймай сонымен қатар қазіргі өмір талабына сай өз саласының маманы болып шығуға жол сілтеу жоғарғы оқу орындарының негізгі міндеттерінің бірі болуы шарт.  Осы  мақсатқа жету үшін не істеу керек? Кредиттік оқу жүйесін қолдануды жетілдірудің қандай жолдары бар деген сұрақтар жоғарғы оқу орындарындағы барлық мамандарды, оқытушыларды толғандыратыны сөзсіз. Кредиттік технологиялық оқу жүйесі бұрынғы оқытудан ерекше, жаңаша оқыту тәсілі бар, жаңаша ұйымдастыруымен, қойылатын талаптарымен де ерекшеленеді.

Студенттермен тұрақты қарым-қатынас жасау тәжірибесі бізді мы­­­на­дай тұжырымға жетелейді: олар­­дың көпшілігіне кредиттік оқыту жүйесінде мұғалімдермен етене араласу, яғни білімге талпыныс пен білім алу кезінде өзара сенім арқылы жұмыс жасау екі жаққа да тиімді. Бұл үрдіс диалог форма­сын­дағы ау­диториялық сабақ, дөң­гелек үстел­дер, іскерлік ойындар, семинарлар түрінде жүргізілсе тіпті құба-құп. Студенттердің таным­дық белсенділігін арттыруда оқы­тушы жетекшілігімен өтетін өзін­дік жұмыстардың көр­сетер көмегі шексіз. Оқытудың жаңа техноло­гиясы студенттерден тың­ғы­­лық­ты жұмысты талап етеді. Қабыл­данатын жаңа ақпараттар кө­ле­мі­нің өсуіне қарамастан, олар бұл жүк­те­ме­лерді қызығушылықпен ор­ындайды.

Кредиттік жүйемен жаңаша оқы­­тудың соңғы жылдардағы тә­жірибесі бізді әлемдік білім беру кеңістігіне сындарлы қарап, отан­дық білім беру жүйесінің көп­жыл­дық тәжірибесін жоғалтпай, оны дұрыс бағалауды да үйретті. Жүр­гізілген сараптама осы жылдары университетіміздің про­фес­сор-оқы­тушылар құрамы әлем­дегі озық білім орындарының оң тәжірибе­ле­рін ескере отырып, оқу жүйесіне академиялық еркіндікті, оқы­ту­шы­лар мен студенттердің ұт­қы­рлы­ғын, оқытуды дербестендіруді қол­ға алды. Мұның мүлтіксіз жүзеге асуы көбінесе студенттерге байла­нысты болатыны түсінікті.

Осыған орай, технологияның негізгі элементтерін түсіндіру, пән­дер­ді таңдап алу мен білім беру ау­қы­мын қалыптастыру бойынша әрбір студентпен жеке жүргізілетін жұ­мыс­тарды күшейтуге тура келеді. Білім берудің жаңаша бағ­дар­ла­масына сай оқып-үйренудің оңтай­лы тізбектілігін таңдау арқылы танымдық жүйеге өздігінен оқуды ендіреді. Бұл студентті ізденуге, алға ұмтылуына жетелейді. Білім алу бір аудито­рия­лық сабақтан ек­ін­шісіне көшудің ор­нына, сол ор­ында келесісіне жал­ға­сып отыра­ды. Осы қадам талапкер­лер­дің таң­даған мамандыққа қатыс­ты пән­дер­ді игерудің сапалық дең­гейіне оң әсерін тигізеді.

Алдағы уақытта Білім және ғы­лым министрі Б.Жұмағұлов ЖОО студенттері мен педагог маман­дар­дың академиялық мобильділігін, бі­ліктілігін арттыруға айрықша кө­ңіл бө­лі­нетінін атап айтты. Соңғы 3-4 жылда 75 мың маман шетелге ба­рып, өзге елдердің білім берудегі, оқыту­дағы озық әдістерін мең­ге­ріп қай­та­тынын да назарға сал­ған бола­тын. Мысалы, Болон про­цесінің негізгі қа­ғидаты бойынша студент­тер­дің ака­де­миялық мобиль­ділігі Еуропа елдерінде бы­лайша жүзеге асады. 1 млн. студент «Эраз­мус» бағдар­ла­ма­сымен жыл сай­ын бір семестр немесе бір курс мықты ғылыми мектептері бар, ізденіс зертханалары дамыған басқа елдерде білім алуын жалғастырады.

Кредиттік оқыту технология­сы­ның ерекше артықшылығы – жоғары оқу орындарына академия­лық еркін­дік­тің берілуі дер едік. Университеттегі оқу жүйесін ұй­ым­дастырудың не­гізі – оның ашы­қ­тығы мен ұтқыр­лы­ғы. Бұл қалай іске асады дегенге келсек, ма­ман­дық бойынша оқу жос­парын жасау, әр факультетте таңдап алына­тын пәндер құрамын анықтау, оқы­тушының еркіндігі мен пән маз­мұнын қалыптастыра алу, сонымен бірге, студент жекелеген пәндер мен білім алу кезінде мұғалімді таңдау негізінде шешімін табады. Іс жү­зінде оқытудың кредиттік тех­ноло­гия­сының қорытындысына бақылау жүргізгенде әрбір сту­дент­тің нақты алған білімі, оның деңгейі мен дағ­дылары, сондай-ақ оқу-әдістемелік және қажетті маманмен қамтамасыз ету пәнінің дәрежесі анық көрінді. Яғни, за­манға қарай талпыну, оң нәтиже бере бастады деген сөз.

Білім алудың кредиттік техно­ло­гиясы студентті білім беру жү­йе­сінің белсенді қатысушысы бо­луға бау­ли­ды. Олардың оқытушы­мен бірге көпте­ген түйткіл мәсе­лелерді шешу жо­лын іздеп, өзді­гінен жұмыс жасауға ұмтылуы кө­ңілге қуаныш ұялатады. Жаңа жағ­дайда оқытушы сабақты өт­кізуге бағдарламалық оқу мате­риа­лын ғана емес, өзінің өмірлік кәсіби тәжірибесін де пайдаланады. Әлем­­дік практикада кредиттік оқыту тех­нологиясы оқытушылардың ұда­йы қайта дайындықтан өтуін, кәсіби өсу­ін міндеттейді.

Пәндердің мазмұнын, сабақты жүр­гізу әдістемесін өздігінен ан­ық­­тау мүмкіндігі мен еркіндігі, ака­де­мия­лық рейтинг аясында оның жұ­мысын жылдық бағалау­ды, оқыту­шы­дан ғылыми-зерттеу жұмысын жан­дандыру мен біліктілігін әрдай­ым арттыруды талап етеді. Маман­дарды дайындауда оқы­тудың кредиттік жүйесіне кө­шу материалдық-тех­никалық база­ны, соның ішінде пән­дер­дің ақпа­раттық қамтамасыз етілу талапта­рымен тығыз байланыста бо­лады. Оқу-зертханалық, ғылыми-зерт­теу орталықтардың болуы, оқы­ту­шы­ның полиграфиялық және компьютерлік салаларды жетік білуі, оқу жүйесін компьютерлендіру бі­лік­ті­лігінің жоғарылығы үлкен мін­дет­тердің орындалуына жол ашады.

Қазіргі таңда оқу бағдарламасын әр елдердегі жалпы бір Болон процесі негізіне жақындату жұріп жатыр. БП жүзеге асыру үшін мемлекеттер арасындағы білім саласындағы алшақтықтарды жою, қай елде білім алғанына қарамай оның жалпы студенттің еңбек ету рыногында бәсекелестікке түсе алатындай болуын қамтамасыз ету міндеті қойылып отыр. Қазір біздің    еліміздің көптеген студенттері шетелдердегі халықаралық конференцияларға, семинарларға қатысу мүмкіндіктерін алып отыр, сонымен қатар оқытушылардың да басқа елдерге білімін көтеру мәселелері де келешекте шешімін таппақ. Осы басталған істі толығымен жүзігі асыру үшін біз дамыған алдынғы қатарлы еуропалық елдердегі білім беру жүйелеріне тоқтала отырып салыстырып көрсек.

Жаһандану мен ғылыми-техникалық даму қарқыны әлемдік жоғары білім беру жүйесінің алдына жаңа міндеттер мен жаңаша мүмкіндіктер ашып отыр.

Студентке бағытталған білім және мобильділік білім алушыларға қазіргі заманның еңбек нарығында аса қажетті кәсіби құзіреттілік тетіктерін қалыптастыруға, отанымыздың белсенді әрі жауапкершілігі мол азаматы болуына септігін тигізеді.

Кредиттік оқыту жүйесіне көшудегі негізгі мақсат – білім жүйесін әлемдік білім кеңістігімен кіріктіру және өндіріс пен нарықтық жағдайдың өзгеріп тұратын заманында кәсіби мамандардың әлемдік сұранысқа, бәсекеге қабілетті болуына мүмкіндік жасау болып табылады.

Осыған орай, бізге әр түрлі шетелдер мен университеттерден жоғары білікті мамандарды, профессорларды шақырып, тәжірибе алмасуға қолайлы жұмыс жағдайын қалыптастыру қажет. 

 

ӘДЕБИЕТТЕР

 

1. Н.Ә.Назарбаев «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Халыққа Жолдауы. 2011 ж.

2. ECTS users guide. - Brussels, February 2005 // Internet: The Site of the European University Association (EUA): http://europa.eu.intcomm /education/ programmes/socrates/ects/guide_en.pdf