Сексеналина А.М., Есжанова А.Д.

КМҚК «Ертөстік» балабақшасы, Қарағанды, Қазақстан

Бала тәрбиесі отбасынан

Мектепке дейінгі жастағы балаларды тәрбиелеу отбасында және мектепке дейінгі ұйымдарда жүргізіледі. Отбасы мен мектепке дейінгі ұйымдардың алдына қойған мақсаттары мен міндеттері ортақ. Ол– салауаттыда саналы ұрпақ тәрбиелеу.

Отбасы бала үшін - өмірлік маңызды әлеуметтік орта. Бұл ортаның маңызы өте зор. Себебі, отбасы - баланың эмоцианалдық қорғаны, психологиялық жан тыныштығының саясы, өмірлік тірегі. Отбасының жылылығы мен махаббаты - баланың өзіне сенімін арттырып, болашағына нық қадам жасауына зор ықпал етеді.Ата-аналарды олардың құзіреттіліктерінің қалыптасуы мен жүзеге асырылуы, оны баланың жас ерекшелігіне қарай қолдану, баламен қалай қарым-қатынас жасау жөнінде арнайы мамандандырылған кеңестермен қамтамасыз ету.

Адам көз арқылы өзін қоршаған ортаны таниды, табиғаттың небір таңғажайып сұлу көріністерінен эстетикалық ләззат алады, оқып, білім алады. Яғни, өмірдегі қажетті ақпараттың 90%-ға жуығын адам тек көз арқылы игеретін көрінеді. Көздің дұрыс жетілуі және оның көру қабілетінің қалыптасуы адамның жас шағынан басталады. Қазіргі кезде көз ауруларының түрі жылдан-жылға артып келеді.

Көз ақауы бар балалардың да өмірге деген белсенді көзқарасының бағыты үлкендер арқылы тәрбиеленеді. Тәрбиелеу, білім беру жұмысының мазмұны мен формалары балалардың мүмкіндігін ескеру арқылы нақтыланады. Тәрбиешінің ең бастапқы формалары педагогтың балалармен мазмұнды қатынасында, жан-жақты іс-әрекетінде, қоғамдық өмірдің құбылыстарымен танысу кезінде, балаларға арналған шығармаларымен, суретшілер туындыларымен танысу негізінде іске асады.

Көзді күту үшін алдымен оның тазалығына баса мән беру керек. Баланың көзіне А, Е, Д дәрумендері және магний, кальций, хром, мыс, мырыш, азот қышқылы керек. Ас мәзіріне сәбіз, жаңғақ, асқабақ, ақжелкен мен аскөкті көбірек қосу керек. Олардың құрамындағы дәрумендер ағзаға жақсы сіңуі үшін өсімдік майымен немесе қаймақпен бірге жеу керек. Қаражидек, итбүлдірген, мүкжидек сияқты өсімдіктердің көздің көру қабілетін қалпына келтіретін тамаша қасиеті бар. Баланы жастайынан ағзаға пайдалы ас мәзіріне бейімдеп, үйреткен дұрыс.

Ең алдымен, ата-анасы оның тәрбиесіне жеткілікті көңіл бөлгенде, яғни компьютер, теледидардан басқа да өмірде толып жатқан қызықтардың барына баланың көзі жетуі тиіс. Балабақшада нашар көретін балаларды әдетте жарық көзіне жақын отырғызады. Тәрбиеші көзілдірік алған балалардың көзілдірігін тағып жүруін қадағалауы керек. Көзілдірік балалардың көзіне сәйкес, тексеріліп алынуы қажет (көзілдірік шынысының орталығы көз орталығымен бірдей болуы, ал көзілдірік доғалары құлаққа ілуге ыңғайлы болуы керек). Баланың көзілдірігі үнемі қисайып, түсе беретін болса, ол өте зиян, сондықтан, осы кемістікті тез арада жөндеткен жөн. Егер көзге қатысты гигиеналық талаптарды сақтап, дәрігердің кеңестерін бұлжытпай орындаса, ауру асқынбай бір қалыпты тұрады.

Компьютердің көзге зияндылығын барлығымыз білеміз. Алайда, оның алдында сағаттап ойын ойнайтын немесе мультфильм көретін баланы тежеуге айла таппай, дәрменсіздік танытамыз. Бұл теледидарға да қатысты. Мәселені шешу үшін балаға көз ауруының алдын алатын сақтық шарасын үйреткен абзал. Мысалы, компьютердің алдында 30 минуттай отырғасын міндетті түрде көзді жұмып, 3 минуттай отыру немесе көзге 15 минуттық арнайы жаттығу жасау керек. Қазір ата-аналардың көпшілігі бала жұмысына кедергі болып, аяғына оралмасы үшін компьютерлік ойын қосып беруді әдетке айналдырған.

Баланың көзіне түсетін ауырлықты шектеп, көбірек таза ауада болуын, ойнауын, шынығуын қадағалау жөн.

1. Үйдің іші жарық болуы тиіс, күн сәулесі мол түсуіне жол ашып, терезелердің әйнегін еш нәрсе көлегейлемеуі, таза болғаны жөн.
2. Бала үстелге отырып, жазу, сурет салумен айналысқанда жарықтың тек сол жағынан түскені дұрыс.

3. Компьютердің мониторы қол созымдай қашықтықта тұруы тиіс, әрі монитор оның дәл ортасы көздің деңгейінен 15 см-дей төмен болатындай етіп орналастырылғаны жөн. Жарығы бәсеңдеу болуы тиіс. Монитор аларда ақшаны үнемдеп, сапасызын алып жүрмеңіз. Арзан монитор көзге өте зиян болады.
4. Баланың үстел басында отырған қалпын қадағалаңыз. Арқасын тік ұстап, басын тұқырайтпай отыруы тиіс. Аяғының астына биіктетіп бір зат қою керек. Көзі мен үстел үсті арақашықтығы 33-35 см-дей болуы тиіс, ал кітап қараса немесе оқыса, оны арнайы кітап қойғышқа салып қойған жөн.
5. Теледидарға дейінгі қашықтық оның диагоналінен 5 есе алыс болуы тиіс.

Баламен үнемі терең қарым-қатынаста болу – тәрбиеге қойылатын, барлық ата-аналарға бірдей деңгейде ұсынылатын жан-жақты талаптар, қарым-қатынас баланы кез келген жаста тәрбиелеу қажет.

Арадағы қарым-қатынасты сақтау баланың өмірінде болып жатқан өзгерістерге шын көңіл бөлуге, оның түкке тұрғысыз және балалық қылықтарына шын қызығушылық білдіруге, оны түсінуге, өсіп келе жатқан кішкентай адамның жан дүниесінде болып жатқан өзгерістерге бақылау жасауға негіз болады.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Ермағамбет Ә. Қазіргі кездегі түзете- дамыта оқыту жүйесінің өзектілігі туралы // Дефектология №1, 2008.

2. Воронкова В.В. Воспитание и обучение детей во вспомагательной школе. М., 1994.

3. Ермағамбет Ә. Қазіргі кезрдегі түзете-дамыта оқыту жүйесінің өзектілігі туралы // Дефектология №1, 2008. -Б. 22-23.

4. Коррекционная педагогика 2007- № 1. -523 с.