Сельское хозяйство

Аханов С.М., т.є.к., Айдарбеков Є., магистрант,

Алдабергенов Ж., магистрант, Мейрамбеков А.С., студент

Ќорќыт Ата атындаєы Ќызылорда мемлекеттік университеті, Ќазаќстан.

АГРАГЕТТЕРДЫЅ БОС ЖЇРІСТЕРІН АЗАЙТУ НЕГІЗІНДЕ ОЛАРДЫЅ ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ

Ќызылорда облысы жаєдайында негізгі ауыл шаруцашылыќ даќылы болып кїріш есептеледі. Бўл даќылды аусыпалы танаптарда егіп ґсіреді. Ауыспалы танаптарда екі-їш ауыл шаруашылыќ даќылдары ґсіріледі. Солардыѕ ішінде топыраќтыѕ ќўнарлыєын арттыруєа жјне мал азыєына кеѕінен пайдаланатын даќыл, ол жоѕышќа болып табылады.

Кїріш танаптарыныѕ гон ўзындыќтары 100-180 м аралыєында болады. Бўл танаптарда ауыспалы егістікте жоѕышќаны ґсіру кезінде оларды дестеге орылєан жоѕышќаны шґп тайлаєыш агрегатпен престеп, тиеу мен тасымалдау операциялары кезінде кґптеген ќиындыќтар туєызып, олардыѕ пайдалану тиімділігін тґмендетеді. Егістіктіѕ гон ўзындыєыныѕ ќысќа болуы, агрегаттардыѕ бўрылу саныныѕ артуына јкеліп соќтырады жјне атызда ќалдырылєан тайланєан тюктердіѕ ара ќашыќтыќтарыныѕ оларды тиеу, тасымалдау агрегаттарыныѕ маневр жасауына кері јсер етеді.

Жоєарыда аталєан кемшіліктерді жою їшін шґп тайлаєыштарєа тюктерді бїйірден тїсіруге арналаєан лоток конструкциясы ўсынылєан. Оны ќолдану кезінде атызда ќалдырылєан тюктер ќатары 5 метрге дейін бір-біріне жаќындайды жјне атыздыѕ екі басындаєы кґледенеѕ тайланєан тюктер ќатары да 2,5 метрге жылжытылады. Бўл жаєдайда атыз басындаєы агрегаттыѕ бўрылу жолаєыныѕ ені артып, оныѕ бўрылысты орындауєа кететін уаќыты азаяды. Шґп тайлаєыш агрегаттардыѕ пайдалану тиімділігін арттырудыѕ негізгі жолы, олардыѕ бўрылыс кезіндегі бос жїрістіѕ уаќытын азайту болып табылады.

Тайлаєыш агрегатыныѕ бўрылу жылдамдыєы бўрылу енініѕ мјніне байланысты /1/:

(1)

мўндаєы - бўрылу жолаєыныѕ ені, м;

- пропорциональдыќ коэффициенті.

Бўрылу жолаєыныѕ ені шґпті дестеге орєыш жатканыѕ алым ені мен тайлаєыш агрегаттыѕ кинематикалыќ кґрсеткіштеріне байланысты болады /1,2/:

(2)

мўндаєы - тайлаєыш агрегаттыѕ бўрылу радиусы, м;

- агрегаттыѕ бўрылысќа шыєу ўзындыєы, м.

Бір гектар жерге есептелінген агрегаттыѕ жўмыстыќ жјне бос жїрісініѕ ќосындылыќ жїрістерін келесі ґрнекпен аныќталады:

, (3)

мўндаєы - тайланєан тюктіѕ ўзындыєы, м;

- атыз енініѕ жатканыѕ еніне ќатынасы; ;

- шґп тайлаєыштыѕ жылдамдыєына байланысты

пропорциональдыќ коэффициенті;

- атыздардыѕ санына ќарама-ќарсы мјн;

- бўрылыс тїрін сипаттаитын коэффициент, бўрылу радиусына

байланысты ;

- шґп тайлаєыш агрегатыныѕ бўрылуєа шыєу ўзындыєын

ескеретін коэффициерт.

Шґп тайлаєыг агрегаттыѕ жўмыстыќ жїрісініѕ коэффициентін келесі ґрнекпен аныќтаймыз /3/:

(4)

Агрегаттыѕ жўмыстыќ жїрісініѕ коэффициентіне байланысты оны пайдалану тиімділгі аныќталады.

Жїргізілген тјжірибелердіѕ негізінде бўрылу кезіндегі жылдамдыќтыѕ эмпериялыќ байлынысы аныќталды:

(5)

мўндаєы а₁= 0,131, в₁= 0,0887 1/с – эмпериялыќ коэффициенттер.

Тайланєан тюктерді бір бїйірден тїсіретін лотокты пайдалану кезінде агрегаттардыѕ ґнімділігі 0,2 т/саєат немесе сменада 2 тоннаєа артады. Сонымен ќатар жїрісті пайдалану уаќыты коэффициенті 2...2,5 % артады.

Шґпті дестеден алып престеу операциясы їшін алынєан негізгі мјліметтер 1-ші кестеде келтірілген.

Тайланєан тюктерді атыз ішіне престегіш аргегаттыѕ тура жјне бір бїйірден тїсіруініѕ негізгі мјндері

Кесте 1

№	Кґрсеткіштер	Белгіленуі	Ґлшем бірлігі	Тюктерді тїсіру тјсілі
				тура	бір бїйірден
1	Бўрылу жолаєыныѕ ені		м	9,8	10,67
2	Престегіш агрегаттыѕ бўрылысќа шыєу ўзындыєы	е	м	2,85	3,475
3	Бір атызды престеу кезіндегі бос жїрістіѕ ќосындылыќ мјні	Sx	м	635,1	671,35
4	Жўмыстыќ жїрістіѕ коэффициенті	ц	-	0,85	0,842
5	Бір атызды престеудегі уаќыттыѕ ќосындылыќ мјні	Tp	саєат	0,714	0,714
6	Бос жїріс уаќытыныѕ ќосындылыќ мјні	Tx	саєат	0,178	0,161
7	Шґп тайлаєыш агрегаттыѕ ґнімділігі	Wп.п	т/саєат	10	10,21

Пайдаланылєан јдебиеттер

1. Пособие по эксплуатации машинно-тракторного парка.

/Под. Ред. Н.Э. Фере. М.: Колос, 1978, 256 с.

2. Зангиев А.А., Лышко Г.П., Скороходов А.Н. Производственная эксплуатация машинно-трактроного парка. М.: Колос, 1996, 320 с.

3. Зангиев А.А., Тыныштыкбаев Б.Е., Аханов С.М. Исследование технологического процесса заготовки прессованного сена. Сб. науч. тр. МГАУ, 2000, с. 39-43.