Olha Knejsler

Tarnopol Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny

Metody regulacji państwowej rynku reasekuracyjnego

W krajowej teorii reasekuracji kwestia regulacji państwowej jest jedną z najbardziej aktualnych. Spowodowano to z jednej strony, chwiejnością rozwoju rynku ubezpieczeniowego, ponieważ zachodzi ciągle doskonalenie bazy noramtywnej branży ubezpieczeniowej, ulega zmianom działanie publicznych jednostek administracynych. Niestabilność systemu regulacji państwowej rynku ubezpieczeniowego spowodowana jest nie tylko poprzez czynniki wewnętrzne rynku ubezpieczeniowego lecz i przez bezpośrednią konsekwencję procesów makroekonomicznych, ogólne działalności reasekuracyjnej, niedoskonałość regulacji stosunków umownych zagadnienia gospodarki i rozwój międzynarodowych tendencji integracyjnych. Z drugiej strony, poprzez brak specjalnego zabezpieczenia prawnego dotyczących reasekuracji, sprzeczność poszczególnych pozycji obowiązujących przepisów ubezpieczeniowych i konieczność opracowania kategorii w tym sektorze stosunków gospodarczych. W tym kontekście szczegółowego określenia i dogłębnego badania wymagają formy, metody i narzędzia oddziaływania pośredniego państwa na funkcjonowanie rynku reasekuracyjnego.

Ponieważ rynek reasekuracyjny jest składnikiem rynku ubezpiezceniowego, jego regulację państwową należy badać w ramach ubezpieczenia. Zauważymy iż naukowcy i fachowcy w sprawie ubezpieczeniowej wiele uwagi poswięcają definiowaniu regulacji państwowej w sektorze rynku ubezpieczeń (w tym rynku reasekuracyjnego), chociaż niema jednoznaczności w ich podejsciu. Ze względu na definowanie należy wyróżnić dwa podejścia według pewnych kryteriów.

Przedstawiciele pierwszego podejścia rozpatrują regulację pażstwową rynku ubezpieczeniowego jako działania państwa w kierunku opracowania i wprowadzenia reguł koniecznych dla koordynacji działalności podmiotów rynku [1, s.305]; jako szereg decyzji, podjętych na najwyższych szczeblach władzy, skierowanych na tworzenie warunków sprzyjających dla pracy krajowych kompanii ubezpieczniowych i rozwój systemu państwowego nadzoru ubezpieczeniowego [2, с.39]. Podzielamy pogląd co do tego, że państwo reguluje działalność podmiotów rynku za pomocą określonych przez niego metod, form i narzędzi. Jednak celowe działania państwa dotyczące określenia przedsięwzięć regulacyjnych w stosunku do rynku ubezpieczeniowego (reasekuracyjnego) uważamy za politykę państwową w sektorze ubezpieczenia gospodarki.

Drugie podejście przewiduje określenie regulacji państwowej rynku ubezpieczeniowego jako całości czy systemu metod, form, narzędzi regulacji oraz wplywu państwa na procesy na nim zachodzące.. Powiedzmy, według О. Filoniuk regulacja państwowa rynku ubezpieczeniowego rozumiana jest jako “całość różnych metod, narzędzi przy pomocy których państwo, reprezentowane przez organ regulacyjny (państwowych usług finansowych) dokonuje wpływu na działalność gospodarczą podmiotów ubezpieczeniowych stosunków prawnych” [3, с.50]. Autor slusznie podkreśla funkcję regulacyjną państwa jednak zwęża granicy jej oddziaływania na rynek ubezpieczeniowy w części innych organów państwa i metod regulacji.

W danym kontekście, naszym zdaniem, najdokladniej ujawniają istotę regulacji państwowej rynku ubezpieczeniowego (reasekuracyjnego) W. Plisa, Z. Plisa, interpretując pojęcie jako “system stosunków gospodarczych і administracyjno-prawnych, zachodzących pomiędzy podmiotami a państwem w wyniku oddziaływania państwa na rynek ubezpeczeniowy poprzez regulatorów administracyjno-prawnych i gospodarczych” [4, s.211]. W tym autorzy podkreślają, iż istotą regulacji państwowej rynku ubezpieczeniowego jest system metod, form i narzędzi, przy pomocy których państwo wpływa na funkcjonowanie rynku. Jednocześnie, naszym zdaniem, całość metod, form i narzędzi, stosowanych przez państwo dla regulacji działalności uczestników rynku ubezpieczeniowego (reasekuracyjnegio) w celu ochrony praw i interesów, kształtuje mechanizm regulacji państwowej rynku ubezpieczeniowego (rynku reasekuracyjnego).

Podkreślamy że w pracach naukowców krajowych i zagranicznych niema jednoznacznego zdania w wyjaśnieniu podstawowych elementów mechanizmu regulacji państwowej rynku ubezpieczeniowego (reasekuracyjnego). W celu rozwiązania toczącej się polemiki wokół tej kwestii zanalizujemy mechanizm regulacji państwowej rynku, przede wszystkim, przez pryzmat teorii ekonomicznej. W danym kontekście rynek ubezpieczniowy (rynek reasekuracyjny), jako poszczególny segment sektoru ubezpieczeniowego gospodarki, występuje jako przedmiot regulacji państwowej gospodarki.

W naukach ekonomicznych przyjęto wyróżniać dwie metody regulacji rynku ubezpieczeniowego (reasekuracyjnego): bezpośredni i pośredni (upośredniony). Metoda bezpośrednia regulacji przewiduje prawo ubezpieczeniowe, bezpośredni udzial państwa w ustaleniu systemu ubezpieczeniowego ochrony interesów majątkowych; ochrony uczciwej konkurencji na rynku ubezpieczeniowym (w tym і na rynku reasekuracyjnym), zapobieganie i zakończenie monopolizacji; działalność organów nadzoru ubezpieczeniowego [5, с.147]; równocześnie według metody pośredniej wpływ organu państwowego skierowany jest na otoczenie przedmiotu regulacji, opierając się wyłącznie na dźiwgni finansowej a gospodarczej (określa zasady rynkowe gry, zapewnia regulację działalności finansowej, regulację pieniężno-kredytową i t.d.) [6, с.160]. Wśród naukowców istnieją różne opinie dotyczące składników bezpośredniej i pośredniej regulacji państwowej rynku.

Naszym zdaniem, podstawą regulacji państwowej rynku reasekuracji są metody bezpośrednie i pośrednie, kompleksowe stosowanie których odpowiada celu zasadniczemu – uzgodnieniu i zbilansowaniu interesów uczestników stosunków reasekuracyjnych i panstwa. Właśnie specyficzność charakteru reasekuracji, jej czynników instytucjonalnych i narodowych okreslają stosunek metod w regulacji państwowej rynku reasekuracyjnego, formy w których zostają zrealizowane, narzedzia stosowane w tym celu.

Podkreślamy, metody regulacji rynku reasekuracyjnego są wzajemnie powiązane ze sobą i ściśle współdzialają. Modernizacja systemu opodatkowania działalności ubezpieczeniowej (reasekuracyjnej) odbywa się na podstawie podjętej decyzji administracyjno-prawnej, równocześnie metody administracyjno-prawne regulacji w sposób pośredni wpływają na procesy gospodarcze na rynku.

Metody prawne regulacji przewidują zapewnienie normatywno-prawne rynku reasekuracji, reglamentując działalność wszystkich jego uczestników. Właśnie przy pomocy regulacji prawnej państwa, łącząc dzwignię i narzędzia (administracyjne i gospodarcze), kształtuje instytucjonalne środowisko funkcjonowania rynku, zasady gry i standardy postępowania jego instytucji. Jednocześnie w warunkach rozwoju gospodarki rynkowej nie mniej ważną jest pośrednia regulacja rynku reasekuracji, skierowana na kształtowanie konkurencyjnego i pełnowartościowego środowiska rynkowego.

Literatura:

1. Яворська Т.В. Понятійно-категоріальний апарат теорії державного регулювання страхового підприємництва / Т.В. Яворська. - Науковий вісник Ужгородського університету. Серія: Економіка. - 2010. - Спец. вип. 29 (частина 2). - С.305-309.

2. Страховий ринок України: стан та перспективи розвитку: моногр. / С.О. Булгакова, А.В. Василенко, Л.І. Василенко та ін.; за заг. ред. А.А. Мазаракі. – К.: Київ. нац. торг.-екон. ун-т, 2007. – 460 c.

3. Філонюк О.Ф. Державне регулювання страхової справи в контексті Концепції розвитку страхового ринку України до 2010 року / О.Ф. Філонюк. - Вісник Київського національного університету імені Тараса Шевченка. Серія “Економіка”. - Вип. 81-82. - С.49-52.

4. Плиса В.Й., Плиса З.П. Модель державного регулювання страхового ринку в Україні / В.Й. Плиса, З.П. Плиса. - Науковий вісник НЛТУ України. - 2010. - Вип. 20.10. - С.209 -215.

5. Фурман В.М. Страхування: теоретичні засади та стратегія розвитку: моногр. / В.М. Фурман. – К.: КНЕУ, 2005. – 344 c.

6. Ткаченко Н.В. Державне регулювання страхової діяльності / Н.В. Ткаченко. - Вісник СевНТУ: зб. наук. пр. Серія: Економіка і фінанси. - Вип. 109/2010. - Севастополь, 2010. - С. 157-162.