Зейнолдина Гульмира Нуршаиковна

ҚР, ШҚО, Өскемен қаласы әкімдігінің

«№29 орта мектебі» КММ

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі,

білім магистрі

Қазақ тілі сабағында оқушылардың өздік жұмысын ұйымдастырудың түрлерін жетілдіру арқылы бәсекеге қабілетті мамандар даярлаудың сапасын арттыру.

Жүректің терең сырларын, басынан кешкен дәуірлерін, қысқасы, жанның барлық толқындарын ұрпақтан- ұрпаққа жеткізіп сақтап отыратын қазына – ана тілі.

Ж.Аймауытов

Ұлы данышпандарымыздың қалдырған сөз маржандарын, даналық сөздерін ескере отырып, оқушыға терең де тиянақты білім, жан- жақты тәрбие біреуде қазақ тілінің орны ерекше екенін естен шығармау керек.

Оқушының жазу шеберлігі, сөйлеу шешендігі, танымы, логикалық ой-өрісінің дамуына бірден – бір үлес қосушы – мұғалім.

ХХI ғасырдағы мұғалім – жеке басының білімдарлығы, белсенділігі жоғары, оқу еңбегінің көлемін шамалай алатын, шәкірттерімен қарым – қатынасы жақсы, оқытудың әдіс – тәсілін терең меңгерген, жаңа технологияларды, соның ішінде заман талабына сай ақпараттық коммуникациялық технологияны жетік меңгерген, іс–тәжірибесінде шығармашылықпен пайдалана алатын ізденімпаз тұлға болып саналады.

Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасуда. (Ж.А.Қараев, Ә.Жүнісбеков, М.М.Жанпейісова т.б.)

М.М.Жанпейісованың «Модульдік оқыту» технологиясын сабақта қолдану, әсіресе, сөйлесу бөлімінде, оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылған.

Өздік жұмыстар дегеніміз – берілген тапсырманы мұғалімнің басшылығымен, бірақ оның тікелей қатысуынсыз, оқушылардың өздері атқаратын жұмыстары. Оқушыларға өз бетімен жұмыс істете білу – оқытудың белсенді әдстерінің бірі екені бәрімізге мәлім. Осы технологияда өздік жұмыстарды жекелей, жұптық, топтық түрде ұйымдастыра аламыз.

Мен өз іс–тәжірибемде М.М. Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы ақпараттық оқыту технологиясымен байланыстырып сабақ беріп жүрмін.

Оқыту технологиясының бір ерекшелігі – оның білімді ғана меңгеруге емес, тұлғаның танымдық қабілеттеріне және танымдық процестерді: яғни, жадының алуан түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.) ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілеттерін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның қауіпсіздігін, өзін-өзі өзектілендіру, өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, белсенді сөздік қорын (ауызша және жазба тілінде) дамытуға бағытталуы.

Қазақ тілі пәнін оқытуда М.М.Жанпейісованың «Модульдік оқыту» технологиясымен сабақ жүргізуде:

· оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын оятатындығын;

· өтілген тақырыпты терең, тиянақты меңгеретіндіктерін;

· белсенділіктерін арттыратындықтарын ерекше айта кеткім келеді.

Технология модульдік сипатта (Модуль дегеніміз – қандай да бір жүйенің, ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлігі). (С.И.Ожегов).

Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен: кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады.

Әр оқу модулінде сағат саны әр түрлі болады. Бұл оқу бағдарламасы бойынша сол тақырыпқа, тақырыптар тобына немесе тарауға бөлінген сағат санына байланысты.

Оқу модулінің ерекшелігі – жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе және қорытынды бөлімдерге 1-2 сағат беріледі. Барлық қалған уақыт сөйлесу бөліміне берілді.

Салалас құрмалас сөйлем модулі, сабақтас құрмалас сөйлем модулі, аралас құрмалас сөйлем модульдерін өтіп болғаннан кейін, құрмалас сөйлемнен өткенді қайталауға байланысты мынандай жұмыс түрлерін жүргізуге болады.

«Қарлы кесек» ойыны

Құрал-жабдығы:

1. Бағыттаушы парақтар (қатысушы санына қарай)

2. Қатысушылардың нөмері жазылған жетондар

3. Үстелдерді белгілеуге арналған сілтемелер

4. Жалпы бағалау парағы

Қатысушылардың саны 12-ден 25 адамға дейін болуы мүмкін. Егер қатысушылардың саны 25-тен кем болса: Мысалға 24 болса -онда «Д-5» бағыттау парағы және жетоны ойыннан алынып тасталынады: егер 23 болса, Д-5, Г-5, т.с.с алынып тасталынады.

1) А әрпі бар бағыттаушы парағын және жетоны (пиджактың өңіріне не кеудесіне қадалады) алған оқушылар «А» үстелінің басына отырады, Б әрпін алғандар «Б» үстелінің басына т.б.

2) Әр топқа сұрақ таратылады, даярлыққа 5 минут уақыт беріледі.Әр үстелде отырғандар таратылған сұрақтарын талқылайды. 5 минуттың ішінде берілген сұрақтарын талқылап болғаннан кейін, I тур басталады. Тур басталғанша, әр оқушы бағыттау парағы бойынша өз үстелдеріне барады. а) I турда әр үстелде отырған «А»-ға 5 минут ә) Б- 5 минут, б) В-5минут, в) Г-5 минут, г) Д-5 минут

I турдағы А,В,Б,Г,Д-лар сөйлеп біткеннен кейін, ең жақсы жауапты бағыттау парағына белгілейді.

II тур. 1) бағыттау парағы бойынша үстелдерге отырады. A -5 минут, Б-5минут, Г-5минут, Д-5 минут. Ең жақсы жауап белгіленеді.

«Қарлы кесек» ойынының соңында жеңген топты және көп ұпай жинаған студентті анықтаймыз. Ол бағыттау парағына белгіленген ең жақсы жауапқа байланысты анықталады.

	1	2	3	4	5	Топтың жалпы ұпайы
A
Б
B
Г
Д

II. «АКВАРИУМ». Алдыңғы «Қарлы кесек» ойынымен жалғастылығы бар. Әр топ талқылағандарын А Б В Г Д столдарына бағыттау парағы бойынша айтып шыққаннан кейін, әр топ өздерінің қойылған сұрақтарына көзқарастарын білдіретін «өкіл» сайлайды. Әр топқа тапсырма таратылады. Олар талдайды. Талданған материалды әр топтан шыққан «өкіл» жауап береді, қиындық келсе, топ көмектесе алады, не қағазға жазып жіберуге болады. Немесе Тайм-аут алуға болады.

А: Салалас құрмалас сөйлем деп қандай сөйлемді айтамыз. Және алғашқы компоненттің баяндауышы тиянақты болады дегенде біз неге сүйенеміз. Егер мағыналық, тұлғалық, интонациялық жағынан тиянақты болса, құрмалас сөйлем компоненттері бола ала ма? Салаластың әр түрін схема арқылы дәлелдеп, түсіндіріп беріңіз.

Б: Аралас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Мысалмен дәлелде. Салалас қүрамалас

сөйлем мен аралас құрмаластың, сабақтас құрмалас сөйлем мен аралас құрмаластың айырмашылығын, ұқсастығын көрсетіңіз.

В: Сабақтас құрмалас сөйлем деп қандай сөйлемді айтамыз. Оның компоненттерін бағыныңқы, басыңқы сөйлем деп атау неге негізделеді, сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолы, сабақтас құрмалас сөйлемнің құрмаласуы, түрлерін сызба арқылы дәлелде.

Г: Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Құрмалас сөйлем қашаннан бастап зерттелген?

Құрмалас сөйлемге тән белгілер, құрамы, құрмаласу жолдары, құрмалас сөйлем компоненттерінің орын тәртібі, түрін схема арқылы дәлелдеп түсіндіріп беріңіз.

Д: Көп компонентті салалас сөйлем, анықтамасы, мысалы, көп компонентті сабақтас сөйлем, анықтамасы. Жарыспалы, сатылай көп компонентті сабақтас сөйлем.

III. «БЕЗБЕН». Тақтада деңгейлік тапсырмалар орналасқан. «Байқаушы» -барлық топқа біреу.

О- -ұпайлар

I деңгей о-5, - -5, -4

II деңгей о -5, -4, -3

III деңгей о -4, -3, -3

1. Топқа бөлінген

2. Деңгейлік тапсырма алады.

3. Дайын топ жауап береді

4. Бақылаушы әр топтың ұпайын бағалайды

5. Топтың жетекшісі бағалау парағына топ мүшелерінің жауабын көрсетеді.

«Безбен» ойынының деңгейлік тапсырмалары.

III деңгей. 1. Құрмалас сөйлемнің қай түрі, дәлелдеңіз. Сөйлем мүшесіне

талдаңыз. Әкейдің айтқандарын үнсіз тыңдадым, бірақ ештеңе дей қойғаным жоқ.

2.Күн әлі ыси қоймағандықтан, атты желе шоқпырақтатып келемін. Сөйлем сабақтас құрмаластың қай түріне жатады?

3. Қандай сөйлем.

Арбаның қарасы көзден таса болғанша, орнымда тапжылмастан тұрдым.

П. II деңгей.

1. Мына сөздерді бастауыш етіп құрмалас сөйлем құрап жаз.

Күн, жаңбыр. (күн бұлттанды, бірақ жаңбыр жаумады)

2. Сызба бойынша сөйлем құрастыр. Біресе___________, біресе____________

3 |------------'~~~| дайындасақ, __________

О. 1. Сөйлемді түріне қарай ажыратыңыз.

Ойыннан бұлар түн ортасы ауа үйге кірсе, Балтабек ұйықтап қалып, Айбала

көйлек жамап отыр екен.

IV. «Көкпар». Әр топ бір-біріне сұрақ қояды. Сарапшылар дұрысын белгілейді.

1.Сұрақ әзірлеуге 3 минут.

2. А → Б –тобына сұрақ әзірлейді. Д - сарапшы бар

3. Б →В тобына сұрақ әзірлейді А- сарапшы болады.

4. В → Г тобына сұрақ әзірлейді Б- ‘_____’ ______

5. Г→ Д тобына сұрақ әзірлейді В-‘_____’ ______

6. Д→А тобына сұрақ әзірлейді Д -‘_____’ ______

Қорыта келе , мұғалім келешек буынға жан – жақты білім беруде, тәрбиелеуде үнемі ізденіп отыруы керек.

Мұғалім – шынайы адамгершіліктің үлгісін беретін ұлағатты, шебер, әдістемені меңгерген әдіскер болуы қажет – деп, сөзімді аяқтағым келеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. М.М.Жанпейісова ”Модульді оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде ” Алматы, 2006 ж

2. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ”Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары ” Алматы, 2001ж

3. Қ.М.Нағымжанова ”Инновациялы – креативті технологиялар ” Өскемен, 2005ж.